8 mei: Bevrijdingsdag in Duitsland
In Duitsland wordt vandaag, 8 mei, stilgestaan bij 76 jaar ‘Kriegsende’, de dag waarop in 1945 de Wehrmacht capituleerde. Sinds 1985 wordt die datum in Duitsland steeds meer gezien als een dag van bevrijding van Hitlers naziregime. Maar op de term ‘bevrijding’ is ook kritiek.
In Nederland is het traditie: op 4 mei worden de slachtoffers van de oorlog herdacht en op 5 mei wordt de vrijheid gevierd. In Duitsland ligt dat anders. Het land was verslagen en in de nacht van 6 op 7 mei 1945 tekende generaal der Duitse strijdkrachten Alfred Jodl in het Franse Reims de documenten voor een onvoorwaardelijke overgave van Duitsland aan de geallieerden. Alle militaire operaties moesten op 8 mei stoppen.
De volgende dag in Berlijn ondertekende veldmaarschalk Wilhelm Keitel, hoofd van het Oberkommando der Wehrmacht, eenzelfde soort document, waarin Duitsland zich expliciet overgaf aan de strijdkrachten van de Sovjet-Unie. Die hadden een paar dagen eerder de Duitse hoofdstad ingenomen. De Tweede Wereldoorlog was officieel ten einde. Door het tijdsverschil viert Rusland deze overwinning overigens op 9 mei.
Duitsland heeft altijd geworsteld met deze gedenkdag. In de Oost-Duitse DDR werd vanaf 1950 op 8 mei de bevrijding van het Duitse volk van het ‘Hitlerfascisme’ gevierd. In West-Duitsland was er na de oorlog lange tijd geen speciale aandacht voor deze gevoelige datum. Voor veel Duitsers betekende 8 mei 1945 capitulatie, verlies en nederlaag. Ook volgde nog veel leed in de periode erna. Miljoenen etnische Duitsers werden verjaagd uit delen van Midden- en Oost-Europa en veel soldaten keerden pas jaren later terug uit gevangenschap.
In 1985 sprak de Duitse bondspresident Richard von Weizsäcker tijdens een beroemd geworden toespraak in de Bondsdag voor het eerst over 8 mei als ‘bevrijdingsdag’. “Die dag heeft ons allemaal bevrijd van het onmenselijke systeem van nationaal-socialistische tirannie”, zei hij. Von Weizsäcker benoemde eveneens het leed dat veel mensen hebben ervaren. De 8ste mei is voor Duitsers daarom ook geen dag om feest te vieren, zei hij destijds.
