Hoe ‘das Leben der Anderen’ gemaakt werd
De film over de Stasi die Oost-Duitse geliefden bespioneerde, werd als te donker gezien, en een financier wilde zelfs dat het opnieuw werd gemaakt als een komedie. Maar het ging erom een Oscar te winnen.
“In de winter van 1997, tijdens mijn eerste jaar op de filmschool in München, lag ik op de grond naar muziek te luisteren. Ik begon na te denken over hoe Lenin zijn beste vriend eens vertelde dat hij niet zo vaak naar zijn favoriete pianosonate kon luisteren als hij zou willen, omdat het hem zacht maakte en hem zou kunnen beletten de mensen die hij nodig had pijn te doen. Plotseling kwam er een beeld bij me op: een man met een koptelefoon, op een sombere en deprimerende zolder, die in het geheim naar zijn vijanden luisterde, maar daarbij onwillekeurig het soort muziek hoorde dat hij zijn hele leven vermeden heeft. Ik opende mijn laptop, begon te typen en had binnen ongeveer een uur de contouren van de film geschreven”, aldus Florian Henckel von Donnersmarck, de schrijver en regisseur van ‘Das Leben der Anderen’.
Hij vervolgt: “In 2002 kwamen mijn vrouw en ik erachter dat we een kind zouden krijgen, wat betekende dat ik snel wat geld moest verdienen. Ik dacht dat ‘Das Leben der Anderen’ geproduceerd kon worden voor een relatief klein budget, dus besloot ik het script te schrijven. Ik had niet gedacht dat het jaren zou duren om het gemaakt te krijgen, maar het gebeurde. Een omroep vertelde me dat ze ‘Das Leben der Anderen’ zouden financieren als ik er een komedie van maakte. Ik stond daar niet voor open.”
“In 2004 stuurde ik het script naar een van Duitslands meest gerespecteerde castingagenten, de 85-jarige Erna Baumbauer, die er haar missie van maakte om de film geproduceerd te krijgen”, zo vervolgt de regisseur. “Ze bracht me in contact met de Duitse acteurs die ik het meest bewonderde en overtuigde hen om het script te lezen. Ze vonden het geweldig, en ze overtuigde hen om erin te handelen in een tempo dat waarschijnlijk ongeveer 10% was van wat ze gewoonlijk maken. Op die manier konden we de film laten maken met alleen overheidssubsidie. De shoot was 37 dagen in de grijze Berlijnse winter. Ik had vooraf met de cameraman elk frame in kaart gebracht. Er was geen tijd voor enige vorm van experiment of improvisatie.”
“Toen het klaar was, hebben we het gescreend voor alle Duitse distributeurs. De een na de ander passeerden ze. Ze vonden het te donker, te intellectueel. Toen een wonder: Buena Vista nam de film op zich en bracht hem in 2006 uit. Hun geloof was het soort dat elke kunstenaar in zijn leven hoopt tegen te komen. Als er niet drie mensen bij dat bedrijf waren geweest, zou The Lives of Others nooit door iemand zijn gezien. Het zou stof op een plank verzamelen. De grens tussen succes en mislukking is extreem dun”, aldus Florian Henckel von Donnersmarck.
Sebastian Koch, die in de film de rol van Georg Dreyman speelt: “Ik ontmoette Florian voor het eerst toen hij me benaderde bij de première van een film van mij. Hij is vrij lang, hij valt echt op. Ik vond hem meteen heel erg leuk. Hij was gevoelig en slim. Jaren later vertelde hij me dat hij een script had geschreven, een kleinigheid, heel nederig. Hij las het voor en ik was meteen geboeid. We brachten dagen samen door aan zijn keukentafel, lazen het keer op keer en verfijnden het. We waren een fantastisch team.”
“Het is best moeilijk om een politieke film te maken zoals ‘Das Leben der Anderen’, en er zat heel weinig geld achter de productie. Maar het script was sterk genoeg om andere acteurs aan te trekken, zoals Ulrich Mühe en Martina Gedeck, die al grote sterren waren. We hebben het allemaal voor bijna niets gedaan. Ik denk dat elke acteur minstens één film wil maken die blijft bestaan, die de wereld een beetje kan veranderen. De sfeer op de set was bijna als een studentenfilm, want we werkten allemaal uit passie en overtuiging. Sommige projecten trekken gewoon de juiste mensen aan – je voelt dat er tussen de regels iets onuitgesproken is. Het was een fantastische ervaring. Ik was gewoon blij.
“Mijn personage, Georg Dreyman, is een perfecte kerel als je hem voor het eerst ontmoet – een knappe, mooie vriendin, beroemd in het theater. Hij speelt zelfs voetbal op straat met kinderen. Je denkt: ‘Zo’n man bestaat toch niet?’ Daarom geef ik hem dit diepe verdriet. Hij is nogal eenzaam in zijn ivoren kunsttoren”, zo vervolgt de acteur.
“Ik woonde al 15 jaar in Berlijn toen we de film maakten en had veel connecties met Oost-Duitsland”, zo vervolgt Koch. “Ik kwam voor het eerst naar de stad in 1990, vlak na de val van de muur, en bracht drie jaar door in het Schiller Theater, waar ik werkte met mensen die waren verraden door familieleden in de DDR. Het verdriet en de grauwheid te zien die toen nog in de stad waren, heeft een blijvende indruk op me achtergelaten.”
“Ik herinner me dat ik in de montagekamer: ‘We zullen zeker de Palme d’Or te winnen’, omdat de film heeft een zeer Franse voelen. Uiteindelijk ging het niet naar Cannes, omdat het voor de Berlinale (het Berlijnse filmfestival) werd ondertekend. Maar pas toen ik de film voor het eerst met publiek zag, besefte ik dat we iets heel speciaals hadden gemaakt. Ik zag mezelf niet als acteur zoals ik normaal zou doen. Ik zat gewoon helemaal in het verhaal. Ik heb helemaal nooit aan de Oscars gedacht. Het was niet eens in mijn kosmos. Het kwam als een complete verrassing voor mij toen ‘Das Leben der Anderen’ de beste film in een vreemde taal won.
