Baikonur – het vergeten graf van de spaceshuttles uit de USSR

Slechts één keer maakte de Buran een vlucht naar de ruimte. Sindsdien rusten twee modellen van de veerboot in een afgelegen hangar. Fotograaf Jonk kwam daar door een raam naar binnen en toont de voormalige trots van het Sovjet ruimteprogramma.

Het Sovjet-Buran-ruimteprogramma wilde NASA inhalen. Na het einde van de USSR was er echter een gebrek aan geld en werd het programma stopgezet.

Churchill schreef over Josef Stalin, hij nam het Rusland van de haakploeg over en liet het in bezit van het kernwapen. De Verenigde Staten liepen nog steeds voorop met de atoombom, maar op het gebied van rakettechnologie haalde de achterlijke USSR de westelijke leidende macht in.

De vlucht van de Spoetnik trof het Westen in 1957 als een schok en wakkerde het zelfvertrouwen van de communisten in Moskou aan. Hier leek het erop dat het socialisme, dat zichzelf als een wetenschap beschouwde, superieur was aan het chaotische systeem van het kapitalisme.

Met het Apollo-programma begonnen de VS aan een gigantische race om in te halen, met de succesvolle landing op de maan degradeerden ze de USSR definitief naar de tweede plaats. Zelfs vandaag de dag is Baikonoer in Kazachstan de grootste cosmodrome ter wereld en een drukke plaats. De vlucht van de eerste aardse satelliet begon hier op 4 oktober 1957. Yuri Gagarin vertrok op 12 april 1961 voor de eerste menselijke baan.

Sondes die de maan en Venus bereikten volgden later. Naast de faciliteiten die momenteel in gebruik zijn, rusten hier de overblijfselen van de Sovjetdroom. De fotograaf Jonk is specialist in verlaten plekken. Hij heeft 1500 spookplaatsen over de hele wereld gefotografeerd. In Bajkonoer landde hij een staatsgreep, het lukte hem: om in het mausoleum van de Sovjetruimteveer Buran – sneeuwstorm – te komen en de laatste triomf van de Sovjetruimtevaart daar te fotograferen.

De Buran-veerboot was het Sovjet-antwoord op het Amerikaanse spaceshuttle-programma. Het idee van een herbruikbare spaceshuttle bestond eerder in de USSR, maar pas toen de Verenigde Staten een dergelijk programma serieus begonnen te volgen, werd er actie ondernomen. Uiterlijk lijkt de Buran zo op de Amerikaanse shuttles dat aangenomen werd dat de Russen de Amerikaanse plannen stalen en een kopie bouwden. In feite zou het concept van de USSR-veerboot aanzienlijk moeten verschillen van de Amerikaanse diepgang.

De ineenstorting van de USSR leidde tot het opgeven van het ambitieuze ruimteprogramma. De evenwichtsoefening van een ineenstortende economie en technologische uitmuntendheid was voorbij. De Duitse bondskanselier Helmut Schmidt sprak over de USSR als een “Opper-Volta met nucleaire raketten”.

In 1993 besloot Boris Jeltsin de rest van het programma in de mottenballen te leggen. Sindsdien rusten twee modellen van de veerboot in een oude hangar. De Buran heeft maar één keer gevlogen. Geslaagd. Op 15 november 1988 bracht een draagraket de veerboot zonder piloot in een baan om de aarde. Na twee banen om de aarde en 206 minuten maken ze een automatische landing.

De niet meer gebruikte delen van de cosmodrome zijn een spookachtige plek. De lokale bevolking is veranderd in metaalrovers. Steeds weer worden delen van de systemen ontmanteld om de zeldzame metalen te verkopen. Fotograaf Jonk en drie vrienden werden 20 kilometer van de hangar afgezet door een local. Ze slopen ’s nachts zeven uur lang stiekem binnen. Ze kwamen de onbewaakte hangar binnen door een raam. Twee dagen lang fotografeerde de groep de tombe van de veerboot en in een tweede hangar werd een prototype van de lanceerraket ontdekt.

De bundel “Baikonur: Vestiges of the Soviet Space Program” vertelt het verhaal van de Buran en het avontuur van hun herontdekking in geweldige foto’s. Het neemt de lezer mee naar de artefacten van het Sovjetruimteprogramma – van alle verloren plekken in de wereld neemt het Buran-graf een speciale plaats in.

Foto: Jonk Photography