De man die de voet van een olifant aantrof in de kelder van Tsjernobyl

In het beschadigde blok 4 van de kerncentrale van Tsjernobyl staat een olifantenpoot in de kelder. Dat is tenminste wat de arbeiders beweren, die de reactor, die op 26 april 1986 explodeerde, moesten schoonmaken en daarbij een gigantische sculptuur tegenkwamen. In de kelder, waarin een giftig mengsel uit de reactorkern was gesijpeld, had zich een gigantische massa radioactieve splijtstof, gesmolten reactoronderdelen en chemische reactieproducten gevormd, die met beton en zand in een klomp van meer dan twee meter breed was veranderd.

Het resulterende lava-achtige mengsel wordt Corium genoemd, dat kenmerkend is voor chemische elementen. De olifantenpoot van Tsjernobyl, die zich onder de reactorbodem in de stoomverdeelgang bevindt, is ’s werelds grootste accumulatie van corium, een van de meest giftige stoffen van allemaal.

De foto’s van ‘Big Foot’ konden pas tien jaar na de kernsmelting worden gemaakt, omdat een benadering van de lavastorting onmiddellijk na de kernsmelting tot onmiddellijke dood door straling zou hebben geleid. In 1986 werd de straling van de massa onder de reactor gemeten op 10.000 röntgen per uur. Onder normale omstandigheden creëert een dosis van één röntgenfoto per kubieke centimeter lucht ongeveer twee miljard ionenparen.

Na slechts twee minuten in de buurt van de massa zouden menselijke cellen zijn gaan bloeden, na vier minuten braken, diarree en koorts, na 300 seconden zou de persoon nog maar twee dagen te leven hebben gehad. Een blootstelling van 30 minuten aan de voet van de olifant zou vergelijkbaar zijn geweest met het maken van 500.000 röntgenfoto’s. In de weken na het ongeval was een van de grootste uitdagingen voor de Sovjet-schoonmaakwerkzaamheden eigenlijk in de delen van de fabriek die moeilijk toegankelijk waren onder de reactorkernen: in de weken na het ongeval probeerden Sovjet-reddingswerkers wanhopig laat het giftige mengsel uit de reactor in de bodem en dus in het grondwater sijpelen.

De foto van de man die zo mysterieus in de buurt van de zeer giftige olifantenpoot staat, maakt sinds eind jaren negentig zijn ronde op internet, maar pas in 2013 lukte het een buitenlandse journalist om de persoon op de foto te ontmoeten. De Amerikaan werkte aan een tijdschriftartikel over de olifantenpoot toen hij het originele bijschrift voor de foto achterhaalde. ‘Artur Korneev, adjunct-directeur van Shelter Object, bekijkt de lavastroom van de ‘olifantenvoet’, de kerncentrale van Chornobyl. Fotograaf: onbekend. Fall 1996′, stond daar geschreven.

Het bleek dat Korneev een alternatieve spelling was voor Korneyev. Artur Korneyev was betrokken bij het werk aan de sarcofaag, een schaal van beton, lood en staal die over het systeem werd geïnstalleerd ter bescherming tegen straling. Hij heeft meer tijd dan wie dan ook in het besmette gebied doorgebracht en werd blootgesteld aan historische niveaus van radioactieve straling.

Tegenwoordig lijdt hij aan staar en andere gezondheidsproblemen en mag hij de faciliteit niet betreden. “We hebben de weg gebaand”, vertelde de 65-jarige Kazachstan in 2014 aan de New York Times. “We hebben altijd in de frontlinie gestaan.” Naast zijn werk aan de sarcofaag documenteerde Korneyev, in samenwerking met journalisten, ook de gevaren van de straling die uit de reactor komt.

De straling bij de corium was zo sterk dat het tien jaar later nog steeds effect had op de fotofilm en verantwoordelijk is voor de korrelige, vage kwaliteit van het beeld. Overigens, aangezien de rest van de foto’s persoonlijk door Korneyev is gemaakt en er niets bekend is over een andere persoon die bij hem was in de stoomdistributiegang, kan worden aangenomen dat Korneyev de foto persoonlijk heeft gemaakt met een zelfontspanner. Hiervoor lijkt hij een groter diafragma te hebben gekozen dan op de andere foto’s om voldoende tijd te hebben om in positie te komen. Dat zou de lichteffecten verklaren die worden veroorzaakt door de bewegingen van zijn zaklamp.

Bij de ramp met de reactor in Tsjernobyl kwam 400 keer meer radioactiviteit vrij dan de atoombom in Hiroshima en werd een gebied van 142.000 vierkante meter besmet. De temperatuur in de reactor, die tien dagen brandde, was 1000 graden. De mensen die op de plaats van het ongeval werkten, werden bio-robots genoemd omdat ze nog werkten waar de machines allang niet meer werkten.

Nu, decennia na de ramp, is de oude sarcofaag broos geworden en moet deze worden vervangen door een nieuwe. Mocht dit instorten, dan zal de wind het radioactieve stof tot ver Europa in voeren, want naast de giftige olifantenpoot wordt immers 200 ton gesmolten nucleaire brandstof en enorme hoeveelheden radioactief stof opgeslagen in de noodlijdende schaal.

Korneyev is betrokken bij de planning van een nieuwe sarcofaagconstructie, die eind 2017 over de oude wordt geplaatst: een ark, bestaande uit 32.000 ton teflonplaten, die onze atmosfeer moet beschermen tegen verdere straling. Maar ondanks jarenlange strijd tegen de gevolgen van het worstcasescenario gaat Korneyevs zwarte humor niet verloren: “Sovjetstraling is de beste straling ter wereld.” Hij staat nu bekend om deze grap, die hij in zijn repertoire voor 20 jaar.

Foto’s: PNNL Bibliotheek

Geef een reactie