De turbulente geschiedenis van de Moskvich: hoe de Sovjets de Amerikanen een auto wilden verkopen
De Moskvich was de Volkswagen van de USSR en zou ook de Amerikaanse markt moeten veroveren. Niet alles verliep volgens plan. Het verhaal van een Moskvich die het overzee heeft gehaald, is klaar voor een film.
Joseph Stalin was een hartstochtelijk liefhebber van buitenlandse auto’s. Na het zien van modellen van Opel en Ford op een tentoonstelling in het Kremlin in 1940 , wilde hij ook een in massa geproduceerd USSR-product. Zijn wens was een bevel en het bleek de geboorte van de Moskvich te zijn. Een Sovjetdelegatie reisde naar Detroit, VS. Met de steun van de lokale autofabrikanten werd de fabriek in Moskvich opgericht in de Sovjet-Unie, die bestond tot de ineenstorting van de USSR. De Moskvich was de eerste personenauto in de USSR die zich ook in het Westen niet schaamde.
Het eerste Moskvich-model verscheen in 1947 en een paar jaar later werd het met succes geëxporteerd naar Egypte en zelfs naar het ‘kapitalistische’ Frankrijk en Noorwegen. Alleen al het betreden van de Amerikaanse markt zou een groot succes zijn geweest, en de slogan ‘Amerika inhalen’ maakte destijds deel uit van de ontwikkelingsstrategie van de regering. In het najaar van 1959 was het bijna klaar. Stalin was al dood, Nikita Chroesjtsjov volgde hem als Sovjetleider. Hij ontmoette Dwight Eisenhower, toen 34ste president van de Verenigde Staten.
Alexander Andronov, hoofdingenieur van de Moskvich-407, beweerde dat Eisenhower tijdens de besprekingen toestemming had gegeven voor de verkoop van de Sovjet-auto op de Amerikaanse markt. Als hij zijn ambt verlaat, zal hij blij zijn met zo’n auto op zijn ranch, schreef Andronov in zijn memoires. In hetzelfde jaar publiceerde de Associated Press een foto van een Moskvich op 7th Avenue met het bijschrift: Binnenkort zullen 10.000 van dergelijke voertuigen in de Verenigde Staten aankomen.
In een tijd dat er geen enkele Amerikaanse auto in de Sovjet-Unie werd verkocht, was het een mijlpaal voor de USSR. Er is inderdaad een overeenkomst gesloten met een Amerikaanse importeur. Maar de 10.000 Moskvichs hebben de Verenigde Staten nooit bereikt. Wat is er gebeurd? De Amerikaan Gary Powers werd neergeschoten in een U-2 spionagevliegtuig boven Sovjetgebied. Het internationale schandaal dat daarop volgde was het eerste, maar niet het enige, obstakel.
De Amerikaanse minister van Handel had zich vooraf al negatief uitgelaten over de importplannen. Aanleiding was een wet tegen dumpingprijzen. De USSR wilde de auto van hun volk in de VS verkopen voor de belachelijke prijs van slechts $ 1.500. Een Amerikaans bedrijf had ook een rechtszaak aangespannen omdat er een onderdeel met een Amerikaans patent in de Sovjet-auto zou zijn geïnstalleerd. Het zag er slecht uit voor het voertuig uit de Sovjet-Unie. Desalniettemin vonden eind jaren vijftig drie Moskvichs hun weg naar de Verenigde Staten. Ze zijn gekocht door particulieren. Eén werd het slachtoffer van een brand, de sporen van de tweede zijn ergens in Detroit verloren gegaan, maar het verhaal van het derde voertuig is klaar voor een film. Ze publiceerde ‘Sa Rulem’ (vrij vertaald ‘op het stuur’) in juli 1988.
Begin 1958 werd de Moskvich in Europa gekocht door een Amerikaan. Vanuit Amsterdam zou het per schip naar Los Angeles moeten gaan. Maar de douane weigerde het in te voeren omdat de Moskvich niet voldeed aan de Amerikaanse regelgeving. Bovendien raakten de deuren beschadigd tijdens het laden. De eigenaar besloot nu het voertuig naar Mexico te laten afleveren om het daar te verkopen. Zodra hij in Mexico aankwam, werd de Moskvich gestolen en verscheen even later in Los Angeles ‘of all places’.
De auto was gekannibaliseerd. Wat er nog over was, werd in opdracht van de politie naar een plaatselijk autokerkhof gebracht. Bev Kidwell, de eigenaar van het autokerkhof, was geïnteresseerd in de onbekende auto. Hij repareerde het, reed er een beetje mee rond, maar toen was de Moskvitch weer vergeten.
Tot een oude vriend van Kidwell dringend een auto nodig had. Kidwell kon hem alleen de Moskvich aanbieden, waarvoor hij geen papieren had. Toevallig werkte de kennis echter voor de afdeling Motorvoertuigen en kon hij de Moskvich met terugwerkende kracht registreren. Kidwell kocht de auto uiteindelijk voor $ 35 uit de staat Californië. Daarna roest de Sovjet-auto nog 20 jaar op het autokerkhof van Kidwell, totdat deze de plaats in 1981 opgaf en reclame voor de auto maakte.
Verzamelaar Gary Bricken zag de advertentie en kocht de auto in zeer slechte staat voor $ 300. Nu stond Bricken voor de uitdaging om reserveonderdelen voor de Moskvich te krijgen. Het was een lange zoektocht, soms vond hij in Europa wat hij zocht of moest hij maanden wachten op levering. Toen hij eindelijk alle benodigde onderdelen bij elkaar had, bracht hij de auto naar een monteur.
Een paar dagen later waren de monteur en de auto weg. Na zes weken zoeken vond hij de Moskvich terug in een schuur acht kilometer buiten de stad. Het kostte Bricken 4.400 dollar om de ‘zoon van Moskou’, zoals hij de auto liefdevol noemde, te laten restaureren.
Toen hij de Sovjet-rariteit presenteerde op een lokale autoshow in Texas, waren de Sovjet-vlag en de letters “CCCP” (USSR) duidelijk zichtbaar op de kentekenplaat. Sommige mensen vonden dat niet leuk, zodat Bricken zelfs bezoek kreeg van de FBI, die hem ondervroeg over mogelijke contacten met communisten.
De langverwachte erkenning kwam in 1987 op een meer prestigieuze autoshow, ook in Texas, waar de auto de eerste prijs won en de derde plaats behaalde in de categorie People’s Choice, achter een Cobra 427 en een BMW M-1 van een kwart miljoen dollar.
Foto’s: Tass, Gary Bricken en Dawid Scholomowitsch
