Verboden liefde in de DDR
Ze zijn overburen. De man woont in een nieuwe flat in Berlijn. Ertegenover staat een oude, grauwe huurkazerne. Daar woont de vrouw. De man is ambtenaar en huisvader, de vrouw werkt in een supermarkt en is alleenstaande moeder. Hij loopt rond met een deftige aktentas, zij sjouwt briketten voor haar kachel de trap op.
Ze worden smoorverliefd op elkaar. Onbekommerd. “Het duurt zo lang het duurt”, zegt de vrouw, “ik heet trouwens Paula.” De man: “Ik ben Paul.” Ze zijn de twee protagonisten van de film ‘Die Legende von Paul und Paula’, een film die zelf een legende werd. Onbekommerde liefde in de DDR? De mensen smulden ervan. Het regime werd zenuwachtig.
De film ging in maart 1973, ruim 47 jaar geleden dus, in première. Binnen de kortste keren hadden drie miljoen DDR-burgers de film gezien. En nog altijd draait hij met grote regelmaat in bioscopen en op televisie. De film is cult. Nog altijd. Onlangs was er een uitverkochte jubileumvoorstelling in een Berlijnse bioscoop.
Een van de mooiste scènes in de film is wanneer Paul en Paula met een boot in hippiekleuren op de Berlijnse wateren dobberen. Op de boot een groot bed. Op de achtergrond klinkt DDR-rock. De scène straalt het levensgevoel van een nieuwe, bohème-achtige generatie uit. De weg langs het water heet nu Paul-und-Paula-Ufer. Er staat een Paul-und-Paula-Liebesbank.
Wat de film in de DDR zo razend populair maakte, was dat hij nu eens niet ging over de opbouw van het socialisme, de zegenrijke koers van de partij of de heroïsche strijd tegen het fascisme. Dit was de eerste film uit de fameuze Defa-studio’s die over de simpele verlangens van gewone mensen in een herkenbare omgeving ging. Een film alleen over de liefde.
De film kwam uit in een tijd van culturele dooi. Erich Honecker was de stramme Walter Ulbricht opgevolgd als partijleider. De nieuwe man aan de top zei “dat er in de kunst geen taboes mochten bestaan”. Door puur en alleen de liefde te bezingen, doorbrak de film een taboe. En trouwens, ook in het uitbeelden van erotiek was de film opmerkelijk taboeloos.
Enkele jaren later, in 1976, keerden de taboes weer in hun volle genadeloosheid terug. De kritische bard Wolfgang Biermann werd het staatsburgerschap ontnomen. De kunstwereld was ontzet. Velen van hen ondertekenden een protestbrief aan de partij. Onder hen ook Angelica Domröse, die als Paula de harten van het grote publiek had gestolen.
Voor Domröse was dat het einde van haar carrière. Ze kreeg geen rollen meer en verhuisde naar het Westen. Ook Winfried Glatzeder, de Paul in de film, hield het in de DDR niet langer uit en verhuisde naar de Bondsrepubliek. Beiden werden daar met open armen ontvangen, want Die Legende von Paul und Paula had ook het West-Duitse publiek betoverd.
