De jongste slachtoffers van de Muur

Ze zijn nog steeds kinderen als ze aan de Berlijnse sectorgrens en aan de Duits-Duitse grens overlijden. De film ‘Die jüngsten Opfer der Mauer’ vertelt over dodelijke slachtoffers onder minderjarigen, hun families en vrienden, over door de staat geautoriseerd gebruik van geweld en het niet verlenen van hulp.

Guiseppe Savoca, Siegfried Kroboth en Cetin Mert spelen in West-Berlijn aan de oevers van de Spree en vallen in het water. Oost-Berlijn begint direct bij de kademuur. De West-Berlijnse veiligheidstroepen mogen deze kinderen daarom niet helpen. En de Oost-Duitse grenswachten volgen geen menselijke impulsen, maar de bevelen van het meedogenloze DDR-grenssysteem. De kinderen verdrinken.

De 15-jarige Gert Könenkamp uit Schwerin wil de DDR verlaten en naar zijn vader in Hamburg gaan. Hij verdrinkt terwijl hij probeert te ontsnappen in de Elbe. Een van zijn vrienden, die ook naar het Westen wil, mag Gert niet meer te hulp komen als hij dreigt ten onder te gaan. Hij wordt gearresteerd en later voorwaardelijk vrijgelaten wegens een poging de grens te overschrijden. Op de andere wordt geschoten. Hij haalt nog steeds de overkant van de Elbe. Heiko Runge, ook 15 jaar oud, wil ontsnappen aan de druk van het huis van zijn ouders en samen met zijn vriend in het Harzgebergte de grens oversteken. Hij verliest zijn jonge leven in een kogelregen van twee Kalashnikovs. Zijn vriend wordt gearresteerd en moet de gevangenis in.

De ontroerende film van Sylvia Nagel en Carsten Opitz vertelt over minderjarige slachtoffers, hun families en vrienden, over door de staat geautoriseerd gebruik van geweld en het niet verlenen van hulp. Het lot van de kinderen en jongeren is een weerspiegeling van de binnen-Duitse verhoudingen gevormd door de ideologische strijd. Wat hen onderscheidt van de andere slachtoffers die aan de grens stierven: ze zijn tussen de vijf en 15 jaar oud en daarmee de jongste slachtoffers van de Muur.

Aan de Berlijnse sectorgrens en aan de binnen-Duitse grens komen meer dan 30 kinderen en jongeren om. Vrienden en broers en zussen doen verslag van deze weinig bekende sterfgevallen. De film keert terug naar de plaatsen van het lot, ook op basis van indrukwekkend archiefmateriaal. Het zijn tragische en diepgaande verhalen.

Tragisch, want de slachtoffers raken hetzij toevallig, hetzij volkomen naïef gevangen in een grenssysteem dat geen onderscheid maakt tussen minderjarigen en volwassenen, maar alleen vijanden en criminelen kent. Absoluut, omdat de Stasi tegen hun ouders en vrienden heeft gelogen en de sterfgevallen systematisch worden verdoezeld, zodat sommige familieleden pas decennia later ontdekken wat er echt is gebeurd. Het onvoorwaardelijk bewaren van de bestaansreden van de DDR had absolute prioriteit boven de waarheid. De schutters worden zelfs geprezen voor hun hoge mate van waakzaamheid, pas aangeklaagd na de val van de muur en daarna alleen nog maar voorwaardelijke straffen opgelegd.

Geef een reactie