DT64: Hoe de beat en het socialisme samensmolten
De Oost-Duitse jeugdcultuur was niet meer weg te denken zonder – DT64. In 2014 zou de DDR-radiozender voor jongeren zijn 50-jarig jubileum hebben gevierd. DT64 stopte met uitzenden in 1993, maar voor veel mensen geniet de zender nog steeds een cultstatus.
Het was Pinksteren 1964 en het ‘Deutschlandtreffen der Jugend’ (Duitse Nationale Jeugdconventie) vond plaats in Oost-Berlijn. Honderdduizenden jongeren uit zowel Oost- als West-Duitsland waren samengekomen om te discussiëren, mee te zingen en te dansen. De bijeenkomst werd begeleid door een speciaal radiostation genaamd Sonderstudio Deutschlandtreffen 1964 dat speciaal voor het evenement was opgezet – later afgekort als DT64. De movers en shakers erachter beloofden ’99 uur levendige rapporten, gezochte advertenties en vooral beatmuziek’. Het hele Pinksterweekend waren er live-verslagen van de conventie, de aanpak was heel relaxed en er werd zelfs op The Beatles gespeeld. Sigmar Krause was een van de organisatoren van de bijzondere studio. Hij zegt dat DT64 destijds echt een hit scoorde bij de jongeren. “Na Pinksteren kregen we wasmanden vol post van jongeren uit de hele DDR en ook uit heel veel andere plaatsen. Stop niet! Ga zo door! De muziek was perfect, het programma paste perfect bij ons.”
Beatmuziek op de radio – een sensatie onder het socialistische regime van de DDR. Westerse popmuziek werd als ‘imperialistisch’ en ‘decadent’ beschouwd en werd door de partijleiding nauwelijks getolereerd. Geen wonder dus dat DT64 zo’n hit was bij de jongeren. De live presentatie was ook iets heel nieuws. Vóór DT64 waren alle teksten van de presentatoren op band opgenomen en klonken, zoals te verwachten was, droog en saai. De DT64-presentatoren daarentegen waren geestig en gebruikten alledaagse taal. Vanwege het enorme succes werd in juni 1964 een programma genaamd Jugendstudio DT64 regelmatig uitgezonden op het station Berliner Rundfunk en werd het overal in de DDR beluisterd.
Het duurde echter niet lang voordat er een stevige tegenwind begon te waaien. Eind 1965 maakte de DDR-regering een einde aan de relatief liberale koers die haar jeugd- en cultuurbeleid was ingeslagen en begon met een ‘cultureel hardhandig optreden’. Veel boeken, films en zelfs beatmuziek zouden verboden worden. DT64 werd ook aan de schandpaal genageld. Het programma was echter zo populair onder de jongeren van de DDR dat het gewoon niet zomaar uit de lucht kon worden gehaald, zegt Sigmar Krause. “We kregen kritiek, maar er is niets ernstigs met ons gebeurd. Ze durfden het programma niet uit de lucht te halen, het zou een rel hebben veroorzaakt.” In plaats daarvan werd DT64 bijgesneden om zich aan de “partijlijn” te houden. De hoeveelheid westerse muziek die werd uitgezonden werd verminderd en de inhoud werd aangepast om het meer in overeenstemming te brengen met het regime. Net als alle andere media in de DDR bleef DT64 tot de politieke ommezwaai van 1989 onder controle van de partij – onderwerpen werden voorgeschreven, manuscripten werden gecensureerd – desondanks wist de zender toch een zekere mate van vrijheid te genieten. Het idee was om met behulp van in popmuziek verpakte overheidspropaganda te voorkomen dat de socialistische jongeren van de DDR in het geheim naar westerse stations zouden luisteren.
In het kapitalistische West-Berlijn luisterden destijds jongeren naar SF-Beat of RIAS Treffpunkt. Deze programma’s voor jongeren uitgezonden door Sender Freies Berlin (SFB) en RIAS (Radio in the American Sector) zonden ook, net als DT64, een mix van de nieuwste popmuziek, verhalen en interviews. In de rest van West-Duitsland genoot Radio Luxemburg onder de jongeren een cultstatus. Bovendien begon in de jaren zestig televisie steeds populairder te worden, met programma’s als Beat-Club, dat in 1965 werd gelanceerd. In de DDR was dat echter heel anders: televisie was nog niet helemaal van de grond gekomen en radio bleef het belangrijkste medium.
Met de komst van glasnost en perestrojka – de hervormingsprocessen die Michael Gorbatsjov in het midden van de jaren tachtig in de Sovjet-Unie invoerde – begon in socialistische landen een vleugje democratisering te voelen. Ook DT64 profiteerde hiervan, zoals Lutz Schramm maar al te goed wist. Vanaf 1986 was hij presentator bij DT64. “Het was nog steeds de Koude Oorlog en de DDR-regering had ingezien dat het goed was om speciale programma’s voor jongeren te hebben, want dan zouden ze niet meer luisteren naar de ‘andere waarheid’ die op radiostations in het Westen werd uitgezonden.” In maart 1986 werd DT64 een onafhankelijke zender die eerst elf uur en later 20 uur per dag in de lucht was.
De meest beslissende reden voor de grote populariteit van DT64 was vooral de muziek die het speelde. Er waren natuurlijk strakke quotaspecificaties: 40 procent van de liedjes die ze speelden kwam uit niet-socialistische landen, 60 procent uit de DDR of uit andere socialistische landen. De redacteuren hadden er echt moeite mee om ook maar enige muziek ‘uit het westen’ te krijgen, zegt Lutz Schramm. “Je kunt de platen op geen enkele manier rechtstreeks van de platenmaatschappij naar je laten opsturen. Af en toe moest er iemand naar West-Berlijn om ze in een platenwinkel te kopen. Heel vaak werd het hele album uit het Westen gespeeld, elk nummer, vooral in het populaire programma Duett – Musik für den Rekorder. “De hele kant A van Abba’s voorlaatste album zou op de ene donderdag worden gespeeld en op de volgende donderdag zou kant B worden gespeeld”, herinnert Lutz Schramm zich.
Na de hereniging in 1990 werd al snel duidelijk dat het voor de zender erg moeilijk zou zijn om door te gaan met uitzenden, aangezien de structuur van het medialandschap in West-Duitsland, dat wil zeggen de Bondsrepubliek Duitsland, als een federaal systeem was georganiseerd. In veel steden protesteerden de fans tegen de op handen zijnde sluiting van het station – maar het mocht niet baten. Na een paar mislukte pogingen om het station in zijn bestaande vorm in stand te houden, werd het op 1 mei 1993 overgenomen door het Mitteldeutsche Rundfunk-station en kreeg het een nieuwe naam – ‘Spoetnik’. Na 30 jaar was het tijdperk van DT64 tot een einde gekomen en was het voor altijd onherroepelijk verloren.
