‘Red Metal’: hardrock uit de DDR
Heavy metal ontwikkelde zich in de tweede helft van de jaren tachtig tot een van de grootste subculturen in de DDR. Het boek ‘Red Metal’ van Nikolai Okunew bestendigt het popculturele fenomeen: met behulp van complex archiefonderzoek, spannende interviews en uitstekende illustraties geeft de Berlijnse historicus en sociaal wetenschapper indrukwekkende inzichten in de resistente jeugdcultuur.
Met hun opvallende uiterlijk en zogenaamd ruige houding werden de metalfans al snel geclassificeerd en gezien door de Stasi als “negatief decadente jonge mensen”. Desalniettemin organiseerde de scene concerten, nam platen op en ging ook internationaal netwerken. De subcultuur was niet zo gemakkelijk kapot te maken.
Het is niet verwonderlijk dat het merendeel van de foto’s en documenten in Nikolai Okunew’s heavy metal reis door de DDR afkomstig zijn uit het Stasi-archief. De SED beschouwde popculturele subculturen in feite als een potentieel gevaar en stigmatiseerde punkers, heavys, poppers en dergelijke als ‘negatief decadente jonge mensen’.
Het dragen van metalen typische leren jacks, riemen met studs, lang haar en het consumeren of produceren van harde, agressieve en vooral westerse muziek vertegenwoordigde volgens Okunew “een symbolische breuk met de echte socialistische norm van uiterlijk en levensstijl.”
Zelfs als de heavy metal-subcultuur zichzelf niet definieerde als actief politiek, kreeg het als alternatief ‘altijd een politieke dimensie’. De metalfans binnen moesten niet alleen rekening houden met confrontaties in de familiekring, werkomgeving en openbare ruimte, maar ook met arrestaties en surveillance door de Stasi.
Met behulp van indrukwekkende en soms schokkende documenten uit archieven en privécollecties laat Okunew in het boek ‘Red Metal’ zien hoe het behoren tot de scene het privéleven beïnvloedde en waarom jongeren toch bereid waren dit offer te brengen. In sommige gevallen was de heavy metal-subcultuur echter “verweven met de DDR-samenleving en stond er niet openlijk tegen”, wat het bijvoorbeeld onderscheidde van de punkers die optraden als verklaarde tegenstanders van het systeem.
Tegelijkertijd geeft het voorbeeld van heavy metal een spannende kijk op de mediaverandering die in de jaren tachtig in de DDR plaatsvond. In zijn boek “Red Metal” onderzoekt Nikolai Okunew minutieus hoe jongerenradio omging met nieuwe stijlen en westerse invloeden en welke rol geluidsdragers als platen en cassettes in de scene speelden.
Vooral de beschrijvingen van Okunews van reizen naar Hongarije zijn interessant: het land liep ‘niet alleen voor op de DDR in termen van popcultuur’, zoals het boek zegt. Winkels in Boedapest voorzagen metalfans uit het Oostblok van typische kleding en platen die in de DDR niet verkrijgbaar waren.
Duizenden fans uit de DDR woonden concerten bij van westerse metalbands zoals de Scorpions in Boedapest, die hier vanaf het midden van de jaren tachtig steeds vaker plaatsvonden. De scene vormde een netwerk door regelmatige reizen naar Hongarije en er ontwikkelde zich een echte ruilhandel binnen de subcultuur.
Oost-Berlijn speelt ook een centrale rol in de geschiedenis van heavy metal in de DDR. De Biesdorf-bands Blackout en Disaster Area vertegenwoordigen volgens Okunew een ‘nog grotere afstand tot de staat’ en de beslissende relatie tussen staatsorganen en metalbands.
Met een optreden op de Marzahner Spring 1985 trok Blackout de aandacht van de Stasi. Even later werd de jonge band verbannen uit het optreden. Daarnaast werden de muzikanten opgeroepen door de afdeling cultuur en gevraagd om hun teksten te wijzigen.
De FDJ probeerde Blackout te instrumentaliseren met een sponsorovereenkomst voor hun eigen doeleinden, wat de band afwees. In 1986 werd drummer Jan Lubitzki gearresteerd na een mislukte ontsnappingspoging en pas vrijgekocht na tien maanden gevangenisstraf. De belangrijkste reden voor de ontsnappingspoging was de uitzichtloosheid om in de DDR een internationale heavy metal-carrière te beginnen.
Ook de Band Disaster Area, die sterk gelinkt is aan Blackout, kampte met dezelfde problemen. Samen bleven de groepen afstand nemen van de DDR. Vrije creatieve ontwikkeling was voor de muzikanten in dit systeem niet mogelijk. Ze konden de zwakheden van de staat niet langer accepteren. “Desalniettemin woonden de leden van Blackout and Disaster Area nog steeds in het land, maar in een eigen wereld”, zegt Okunew.
‘Red Metal’ is een ontroerende en spannende reis door de tijd door een hoogst interessante subcultuur die tot nu toe veel te weinig aandacht heeft gekregen in de popcultuur. De foto’s belichten fascinerende mensen die, ondanks sociale en politieke beperkingen, zich niet lieten beperken in hun uiterlijk en gedrag.
Tegelijkertijd toont het Stasi-archiefmateriaal de prijs die veel fans moesten betalen. Nikolai Okunew is erin geslaagd een geweldig boek te schrijven dat metal en DDR, subcultuur en politiek en het verlangen naar vrijheid levendig belichaamt.
