Men praat er steeds meer over: Gedwongen adoptie in de DDR

Honderden vrouwen en mannen in de DDR hebben ermee te maken gehad: Hun kinderen werden afgenomen in dit land. Omdat zij beschouwd werden als ‘staatsvijanden’, werkschuw waren of omdat hun levenswijze niet paste bij het SED-regime. Sommigen van hen zoeken nu nog steeds naar hun kinderen.

Een bezoek aan Sabine Zapf in Lemgo, een kleine stad ten oosten van Bielefeld in Noordrijn-Westfalen.
Sabine Zapf werd geboren in Leipzig in 1960. Haar moeder was een alleenstaande ouder en had al twee kinderen. Omdat het appartement te klein was voor een derde wieg en een groter niet zo gemakkelijk te krijgen was in de DDR, groeide het meisje op bij een naburig echtpaar.

Met haar pleegouders, zegt Sabine, ging het goed. Het Bureau Jeugdzorg zag het zo en wilde dat pleegvader Hubert officieel de verantwoordelijkheid voor het kleine meisje op zich nam.
“Toen heeft het bureau voor jeugdzorg met mijn pleegvader gesproken,” zegt Sabine Zapf. “Daar is toen geconstateerd dat er een beoordeling moest komen van het bedrijf en die is toen ingeleverd. En toen ik mijn zorgdossier las, hoe de maatschappij mijn pleegvader beoordeelde, las ik dat hij die zorgvergunning niet opnieuw kreeg omdat hij niet goed spreekt van onze staat en mij niet kon opvoeden in de socialistische zin van het woord.”

En zo besloot het kantoor: Sabine zou naar een kindertehuis gaan. In Bad Lausick, ten zuidoosten van Leipzig. Niemand sprak met het meisje over de redenen. Ze heeft ook niet geweten dat de pleegvader nog lang voor haar heeft gevochten. “Vroeger was het zo: Als je in het pleeghuis zat, werd de band verbroken,” legt Zapf uit. “Mijn pleegvader mocht me ook niet bezoeken. Hij had voor me gevochten. Het staat allemaal in de dossiers. Maar hij werd geweigerd. Niemand mocht me bezoeken.”

In het kindertehuis ontmoette Sabine haar toekomstige adoptievader, die een kuur volgde in de buurt van het tehuis en vaak langskwam tijdens wandelingen. Zijn vrouw wilde een dochtertje, omdat het echtpaar zelf geen kinderen kon krijgen. Sabine deed een beroep op hen beiden.

“Als gevolg daarvan hebben zij toen een zorgaanvraag ingediend, die vervolgens is goedgekeurd. Het zou dan vrij snel rond de adoptie moeten gaan, waar mijn biologische moeder echter niet in mee speelde. Dat blijkt uit mijn adoptiedossier dat al vele jaren oud is, waarin zij de dienst jeugdzorg steeds opnieuw heeft gevraagd, ook heeft geschreven, men zou druk willen uitoefenen dat zij eindelijk tekent. En dat heeft ze nooit gedaan.”

Zonder toestemming van haar biologische moeder, zonder haar handtekening, werd Sabine enkele dagen voor haar vijfde verjaardag door het echtpaar geadopteerd. Een van de vele gevallen van gedwongen adoptie in de DDR.

De SED-staat heeft de angst van de ouders voor een dreigende ontbering van hun kind doelbewust uitgebuit. ‘Vijanden van de staat’ werd de mogelijkheid ontzegd kinderen groot te brengen.
‘Vrijwillige verklaringen’ werden afgedwongen.