Avondklok was in grensgebied DDR ook actief
Terwijl Nederland in de ban is of er een avondklok ingevoerd zal worden, ligt het onderwerp in Duitsland nog een tikkeltje gevoeliger. In het grensgebied van de DDR met de BRD was er een ‘Sperrgebiet’, waar ook een avondklok actief was. Vele mensen uit de DDR denken daar anno 2021 aan terug.
Hoe zou het zijn als het plotseling verboden werd om het huis te verlaten? Op het moment dat iemands vrijheid weggenomen moet worden, voelt men het geluk van deze vrijheid. Angela Merkel zei in haar televisietoespraak dat ze, vanwege haar afkomst uit de DDR, des te meer weet hoe moeilijk de beperkingen die nu in de Corona-crisis zijn besloten, voor ons allemaal zijn. Ze zei: “Voor iemand als ik, voor wie bewegingsvrijheid een zwaarbevochten recht was, kunnen dergelijke beperkingen alleen worden gerechtvaardigd als het absoluut noodzakelijk is. In een democratie mogen ze nooit lichtvaardig en slechts tijdelijk worden beslist.”
Een voorbeeld: Mödlareuth verkeerde bijna 40 jaar in de noodtoestand – de staatsgrens van de DDR liep dwars door het dorp: een drie meter hoge muur. Het DDR-deel van het dorp stond onder de strengste bewaking.
Amerikaanse soldaten noemden het dorp Mödlareuth ‘Klein Berlijn’, waardoor de staatsgrens tussen de DDR en de Bondsrepubliek bijna 40 jaar liep. Mödlareuth was het geminiaturiseerde beeld van de situatie in het verdeelde Duitsland. De Thannbach, een kleine rivier die door het midden van Mödlareuth stroomt, vormt sinds 1810 de grens tussen Thüringen en Beieren. Het heeft geen betekenis voor de mensen, het is alleen van administratief belang. Zelfs na de oprichting van de twee Duitse staten in 1949 veranderde er aanvankelijk weinig. De Mödlareuther kon vrij bewegen.
Dat veranderde plotseling in juni 1952. Bij de Tannbach werd een hekwerk gebouwd en het deel van het dorp in het oosten werd tot verboden gebied verklaard. Bijna 130 mensen worden gedwongen geëvacueerd in de ‘Verziefer’-campagne van de Staatsveiligheid. Voor de weinigen die mogen blijven, begint het leven in een permanente noodtoestand. Het beperkte gebied mag alleen worden betreden met een speciale pas. Er is een avondklok en geen bijeenkomsten. In 1966 werd dwars door de stad een betonnen muur gebouwd van 700 meter lang en drie meter hoog. Mödlareuth is nu hermetisch afgesloten van de buitenwereld. “Voor de muur, achter een levend hek”, zegt Arndt Schaffer, die in Mödlareuth mocht blijven. “Zonder een identiteitsbewijs met een speciale stempel was er geen uitweg.”
De grens verdeelde niet alleen het dorp Mödlareuth, maar liep ook door de families heen. Broers en zussen konden elkaar niet meer ontmoeten, kinderen konden hun ouders niet begraven. ‘Ze stonden toen op een heuvel en keken naar de begrafenisstoet’, herinneren mensen zich uit Mödlareuth. Elk contact buiten de muur was ten strengste verboden. Sommige gezinnen ontwikkelden echter in de loop der jaren geheime rituelen. Elke zondagochtend gingen ze naar heuvels aan weerszijden van de grens en communiceerden ze in gebarentaal. In de loop van het reisgemak in de jaren zeventig konden de gescheiden gezinnen uit Mödlareuth elkaar weer ontmoeten. Maar niet in hun dorp, maar buiten het beperkte gebied. De Mödlareuther konden elkaar pas in december 1989 terugvinden – na 37 jaar scheiding.
De Muur is verdwenen uit Mödlareuth. Het dorp wordt nog steeds afzonderlijk bestuurd – het westelijke deel behoort tot Beieren, het oostelijke deel tot Thüringen. “Anders zouden er nauwelijks verschillen zijn”, zegt Irold Goller. “Wij zijn Thüringers en zij zijn Beieren, ze praten een beetje anders. Ze zeggen ‘Grüß Gott’ en wij zeggen ‘Guten Tag’.”
