Propagandastrijd: Toen Amerikaanse vliegtuigen naar verluidt Colorado-kevers over DDR-velden lieten vallen

‘Leptinotarsa ​​decemlineata’, beter bekend als Coloradokever, meet slechts 7 tot 15 millimeter. De effecten van zijn enorme uiterlijk zijn veel groter. De kever en zijn larven eten hele aardappelvelden leeg. Geen wonder dat het gestreepte insect door boeren werd en wordt gevreesd. In mei 1950 bevond zich een bijzonder groot aantal kevers op de velden tussen de Oostzee en Thüringen; het jaar 1949 was een droog, warm jaar. Maar zaten de Amerikanen er voor iets tussen?

Het feit dat de Kever nu zo vaak verschijnt, is een catastrofe voor de pas enkele maanden oude DDR en de reden voor een gekke campagne. In de zomermaanden van 1950 was het voor de landbouwers en andere DDR-burgers duidelijk: de Amerikanen lieten de kevers over Oost-Duitse velden vallen. Ze wilden de fundamenten van de Republiek door elkaar schudden en ze op het meest gevoelige punt raken: met het toch al precaire aanbod van basisvoedingsmiddelen.

Het idee om hele gewassen te vernietigen met ongedierte is niet nieuw. Zelfs in de Eerste Wereldoorlog overwogen de Britten en de Fransen om over Duitse velden te vallen. Ze verwierpen het plan uit angst voor hun eigen oogst. Tijdens de Tweede Wereldoorlog experimenteerden de nazi’s met het biologische wapen. De kruipende dieren werden aan beide kanten niet gebruikt. In 1941 werd door de bevolking een onderscheppingsdienst voor aardappelkevers gebruikt; het gevaar van de kever was altijd aanwezig. Uiterlijk sinds 1945 staan ​​de kranten vol met berichten over operaties tegen coloradokevers. “Allereerst echter volledig zonder enige politieke band”, zegt Dr. Stefan Wolle, wetenschappelijk directeur van het DDR Museum.

Het was volkomen normaal dat de plattelandsbevolking in Oost en West in de zomer op keverjacht ging. “Elke zondag om half zes ’s avonds verliet een hele groep mensen het dorp om coloradokevers te verzamelen. Iemand moest uit elk huis komen”, herinnert Helene Dressel uit Brno in Thüringen zich. In 1950 was ze 20 jaar oud, Colorado-aardappelkevers maakten er elke zomer deel van uit. Verzameld in een glas en onschadelijk gemaakt, werd de pest meestal op afstand gehouden.

Het algemene politieke weer zag er somber uit. Na de blokkade van Berlijn en de munthervorming waren de oostelijke en westerse mogendheden sinds 1948 in de Koude Oorlog. Even later zou er een van de meest wrede echte oorlogen in Korea zijn. De westerse machten waren het doelwit van de DDR. “Tot die tijd werden de overwinnaars als onaantastbaar beschouwd”, legt Stefan Wolle uit. Maar dat veranderde nu. Ten laatste met de aanval van Noord-Korea op Zuid-Korea op 25 juni 1950 begon een informatie- en lasterstrijd in de Duitse kranten.

Het Westen was bang voor infiltratie door de communisten, er dreigde een aanval, overal werd op nucleaire spionnen gejaagd, verraders, anticommunistische hysterie was erg in de mode. En zelfs in het Oosten was geen enkele leugen te oppervlakkig om de Westerse vijand in diskrediet te brengen. Het verhaal van de Colorado-kever werd bijzonder gedetailleerd verteld. ‘Neues Deutschland’ printte landkaarten, noemde vluchtroutes van Amerikaanse vliegtuigen en ooggetuigen hadden hun zegje. Op 16 juni kopte het centrale orgaan van de SED: ‘Bijzondere Commissie merkt op: Amerikaanse vliegtuigen lieten grote hoeveelheden Colorado-kevers vallen.’ De krant publiceerde het rapport van een regeringscommissie van staatssecretaris van Landbouw Paul Merker. “Het is tegenwoordig niet met zekerheid te zeggen of mensen dat echt geloofden”, zegt historicus Wolle. Het zichtbare gevolg van de aardappelkeverplaag waren echter drukbezochte verzameloperaties. “Samenwerken tegen het externe gevaar als een beugel heeft al gewerkt”, zegt Wolle.

“Het verhaal van het laten vallen van de kevers verbindt de aantijging van infiltratie met ongedierte”, zegt Stefan Wolle. Dit is niet nieuw, maar wel effectief. “De Amerikaanse kever, afgebeeld op folders met Stars and Stripes, was de perfecte plaag in de sfeeroorlog. Zelfs de Tsjechen en Polen stapten in en stelden ook gediagnosticeerde kevers vast op hun velden.”

Het feit dat dezelfde kevers ook in het Westen bestonden en dat de Amerikanen zichzelf door onbeduidende insecten meer schade zouden hebben berokkend, zijn slechts twee bewijzen dat er nooit een kever is gevallen. Een internationale conferentie in Florence eind februari 1950 toonde aan dat de strijd tegen de Coloradokever sinds het einde van de oorlog door veel landen was verwaarloosd. Het weer werd aan deze mislukkingen toegevoegd. De gewasbeschermingsdienst van de DDR ontdekte dat het gunstige weer voor de kevers leidde tot de ‘volledige ontwikkeling van een tweede generatie in 1949’. Het resultaat in het voorjaar van 1950 was een enorme toename van ‘oude kevers’.

“Het enige verrassende is dat de campagne net zo snel en gewelddadig is gestopt als begonnen. Na slechts vier maanden was er in augustus geen sprake meer van Amerikaanse kevers”, zegt Stefan Wolle. De rapporten over Colorado-kevers gingenn echter door. “Ofwel had het Politburo het gevoel dat het de boog had uitgerekt, of de oude bijtremming tegen de Amerikanen had weer vat gekregen”, vertelt Wolle. Er staan ​​in ieder geval geen aantekeningen in de dossiers voor de Colorado-kevercampagne. De enige kevers die over de DDR vielen, waren van karton. Als tegenmaatregel tegen propaganda stuurden medewerkers van een afdeling van de persafdeling van de gezamenlijke ministeries in Bonn aardappelkeverreplica’s gemaakt van karton met educatieve politieke slogans en de letter F voor ‘vrijheid’ (Freiheit, red.) op de rug naar alle gemeenten van de DDR. Andere kartonnen Colorado-kevers werden uitgestanst en vielen eigenlijk over de DDR.

De propagandastrijd verschoof nu naar andere locaties: datzelfde jaar beweerde de DDR-pers dat de Amerikanen de Loreleirots wilden opblazen en het hele Rijnland wilden overspoelen. Ernst Busch schreef er een liedje over. Er zijn zelfs foto’s van schietgaten vrijgegeven. Tien jaar later, toen de film ‘Planet of Death’ werd opgenomen in Stanislaw Lem in Babelsberg, werd de raketdummy in het Westen beschouwd als een echte Russische nucleaire raket.