Mythes over Corona in Oost-Duitsland

Voor sommige Oost-Duitsers is de vergelijking van de Corona-politiek en de DDR-tijden duidelijk. Een bevoorrechte regering verwacht vertrouwen van het publiek.

Aan de regering! Wanneer kunnen we vrije mensen zijn? De tijd van slaven is allang voorbij. Zo begint een anonieme brief aan Erich Honecker uit 1983. De afzender klaagt bij het staatshoofd van de DDR over gebrek aan economie, gebrek aan vrijheid van reizen en slechte lucht: maar ook over de vele Polen die in Oost-Berlijnse winkels hun boodschappen doen. De brief is een mengeling van hulpeloosheid, woede en wrok, de toon schommelt tussen belediging en pathos. ‘Alles is ons ontnomen’, schrijft de auteur, verwijzend naar het nazi-tijdperk. ‘Onze grootvaders denken dat ze daar niet voor hebben gevochten en geleden! ‘We willen VRIJHEID !!!’

Dergelijke brieven hebben altijd bestaan. Mensen wenden zich tot hun regering, die ze zien als de autoriteiten. Als een verwarde kegel die je veracht, maar helaas, als een ‘kleine man’, word je afhankelijk gehouden. De protesten tegen de politiek van de huidige federale regering in tijden van Covid-19 zijn vergelijkbaar. Veel demonstranten, je kunt het zien op hun posters en slogans, zien zichzelf als een staat die niet wordt vertrouwd op “de waarheid” en wiens leven en vooruitgang wordt gecontroleerd door anonieme, onherkenbare krachten.

Het is gemakkelijk om er de draak mee te steken – mensen die denken dat Angela Merkel een reptiel is of denken dat ze gehersenspoeld zijn over drinkwater, beroven zichzelf uit voorzorg als handelende individuen. Samenzweringmythen maken de probleemsituatie aangenaam eenvoudig. Maar het wantrouwen van de politiek en haar vertegenwoordigers dat overal kan worden waargenomen, is natuurlijk ook het resultaat van decennia van actie. De belofte van supersnel neoliberalisme is ruwweg: maak je geen zorgen, wees een goede consument en vraag niet naar de wereldwijde gevolgen van ons beleid. In ruil daarvoor houdt Vaderstaat woede uit je nek. Het beloont de rijken, houdt het precaire op een laag niveau en geeft iedereen een gevoel van superioriteit over anderen. Vertrouw ons gewoon!

De wereldwijde uitbraak van de corona-pandemie brengt dit principe tot een voorlopig einde. Mensen worden bedreigd door een onzichtbaar virus. Covid-19 kan haar het leven kosten. En ineens maakt het helemaal niet uit of je maar half je staat vertrouwt. Totdat Angela Merkel zei “Het is serieus, neem het serieus”, gingen er waardevolle weken voorbij. Er was een gebrek aan beschermende maskers en ontsmettingsmiddelen, maar vooral aan betrouwbare, verifieerbare informatie en begrijpelijke aanbevelingen voor actie. Dat maakt je achterdochtig. Degenen die wantrouwen, maken fouten. En degenen die fouten maken, kunnen zelfs sterven aan de gevolgen: sterven.

Dus terwijl de regering vanaf half maart miljarden het land in pompte en beelden van eenheid en drift produceerde, gingen de premiers geleidelijk hun eigen weg. Speeltuinen ja, zwembaden nee, kleuterscholen misschien, scholen geleidelijk – alles volledig verwarrend en zestien keer anders voorgeschreven.

Maar wee, het zal niet worden gevolgd. De toestand kan erg ongemakkelijk worden wanneer twee mensen op parkbanken zitten. Maar ook erg vergevingsgezind als het gaat om de Bundesliga. Of wanneer er 3000 arriveren op de Marienplatz in München in plaats van de 80 geregistreerde anticorona-demonstranten zonder gezichtsmasker en minimale afstand.

De chaos wordt perfect gemaakt door politici als Christian Lindner en Thomas Kemmerich, die in het openbaar een vriend knuffelen of samen met nazi’s demonstreren tegen de Duitse regering. Of Boris Palmer, die denkt dat de vrijheid van de meerderheid kan worden afgedwongen ten koste van die mensen ‘die toch over zes maanden dood zouden zijn’. Dit zijn daden en uitdrukkingen die het vermoeden kunnen aanwakkeren dat politici dingen naar buiten brengen omdat ze de staat die ze vertegenwoordigen niet eens vertrouwen. Omdat ze kennis en bescherming hebben, doen de anderen niet mee.

Voor velen, vooral Oost-Duitsers, ligt de vergelijking met de late DDR voor de hand. Was het dan niet dat andere normen, andere wetten, voorrechten vooral van toepassing waren op degenen daarboven? Dat de politieke leiding inzet en vertrouwen eiste terwijl ze zelf het tekort niet kenden, mochten reizen en zelfs betere dokters hadden dan de meerderheid? Omdat ze toegang had tot een rijk van macht waar het ene wordt gezegd, maar het andere klaar is? Oost-Duitsers, die concreet hebben geleden onder de politieke situatie in de DDR, kunnen zich momenteel behoorlijk bevestigd voelen in hun gevoel van onmacht.

Dat vind je absurd. Vaak is dat zo. Want het maakt natuurlijk enorm uit of je in een repressief en verdacht land als de DDR een crisis ervaart – zonder vrije pers en vrije verkiezingen, zonder onafhankelijke rechterlijke macht en zonder het vertrouwen van de politiek in de burger (en vice versa). Het Oost-Duitse verhaal van de politiek geprivilegieerden gaat nog steeds door. Degene daarboven – wij hier beneden. En zelfs als de kranen in de huizen van de politbureauleden uiteindelijk niet zoals verwacht waren verguld – de ervaring van minderwaardigheid, gebrek aan informatie, machteloosheid en ongekende deelname is nog steeds aanwezig in delen van de bevolking.

Vooral in Oost-Duitsland is de tonaliteit van het huidige protest tot op heden irritant. Een brief aan de ‘Volksstimme’, die in Saksen-Anhalt verschijnt, vat het gevoel van nutteloosheid en wrok goed samen: ‘In het Oosten ontmoet het virus tegenstanders en niet slachtoffers’, schreef een lezer. Het klinkt als een matig grappige dreiging.

Het kan zijn dat tweederde van de huidige goedkeuringsclassificaties van de federale overheid toereikend is. Slechts één op de vijf burgers vreest dat de grondrechten permanent kunnen worden beperkt. En zelfs Angela Merkel denkt dat deze crisis “een oplegging voor democratie” is. Hieruit kan echter niet worden afgeleid dat de federale regering volledig wordt vertrouwd. Integendeel, het wantrouwen groeit. Hoe schreef de DDR-burger in 1983 aan Erich Honecker? “In onze mooie staat mag niemand zijn vrije mening geven. Daar hebben we muilkorven voor! ‘Toen en nu. Het is hetzelfde geluid.

Foto: Twitter

Geef een reactie