Waarom de ‘DDR Plattenbau’ steeds populairder wordt
Begin jaren 70 lanceerde de DDR een gigantisch woningbouwprogramma. De ‘Wohnungsbauserie 70’, kortweg WBS 70, was het meest geïnstalleerde type. In 1990 bestond de DDR niet meer – en de kritiek op de ‘Plattenbau’ werd luid. Veel van de eens zo begeerde huizen stonden lange tijd leeg. Sinds enige tijd is de ‘Platte’ echter weer booming. Het boek ‘WBS 70 – Fünfzig Jahre danach‘ besteedt zijn aandacht aan dit fenomeen.
Geprefabriceerde gebouwen uit de DDR zijn al lang in opkomst. Waarschijnlijk ook vanwege het vele postmodernisme in de Oost-Duitse binnensteden, die slechts individueel zijn en waarvoor de ‘Platte’ moest wijken. Architecten en bouwbedrijven deden hun best, de esthetiek werd er niet beter op.
‘Dann lieber ‘ne ehrliche Platte!’ Is wat velen nu denken. Waarschijnlijk ook vanwege de matige huurprijzen. Daarnaast is het ook een kwestie van generaties of je paneelconstructie boven of onder vindt. ‘Hipsters’ verdedigen vaak het record nadat hun ouders eengezinswoningen hebben gebouwd en oude steden van verval hebben gered. Christoph Liepach is een van die geprefabriceerde bouwliefhebbers die echter niet alleen intellectueel zijn passie uitleeft – en in het gerenoveerde oude gebouw woont, een cliché. Liepach, geboren in 1990 en studeerde grafisch ontwerper, heeft zelfs een kleine uitgeverij ‘sphere publishers’ in Leipzig opgericht, die zich toelegt op het oosterse modernisme, de architectuur, het ontwerp en, in zijn nieuwste publicatie, de ‘Wohnungsbauserie 70’, of kortweg WBS 70, het meest gebouwde woningtype in het woningbouwprogramma van de DDR. Liepach groeide op in een van deze, in Gera-Lusan.
De WBS70 is zo opwindend omdat hij destijds een hele generatie vormde – maar nog steeds vandaag, omdat de woningserie natuurlijk aanwezig is in de stedelijke ruimte, zoals voorheen. Omdat het op een gerationaliseerde manier ontstond in de DDR maar ook in andere Oostbloklanden en sociologische effecten genereert – tot op de dag van vandaag.
Christoph Liepach, boluitgevers
De ‘Wohnungsbauserie 70’ vormde nederzettingen zoals Gera-Lusan, Berlin-Marzahn en Halle-Neustadt. Er zijn bedenkingen bij het verdriet van de ‘Platte’. Voor Liepach een eenzijdig gehuil dat een heel collectief van auteurs is gaan classificeren in het boek ‘WBS 70. Fünfzig Jahre danac’. Er staat: “Wat ik esthetisch vind aan de ‘Platte’ is het idee dat je een gestandaardiseerd, gestandaardiseerd systeem hebt. Je hebt verschillende dimensies die steeds weer voorkomen, roosters die steeds weer voorkomen, en deze worden gebruikt om te proberen, Om gevels, gevels, complete stadsensembles ontwerpen en omgaan met een pragmatische alledaagse esthetiek.”
Het boek ‘WBS 70 – Fünfzig Jahre danach’ neemt met een grafisch aansprekende vormgeving deels de esthetiek van bouwplannen op, speelt met typografie, met kleur- en zwart-witfoto’s en WBS70 plattegronden, die zeer gevarieerd kunnen zijn. De oorsprong van het modulaire systeem van de DDR wordt alleen al door het boekontwerp duidelijk: op de tekentafel.
Dat de ‘Wohnungsbauserie 70’ niet zomaar een hoofdbevalling was, maar voor veel bewoners tot op de dag van vandaag ‘vierkant, praktisch, goed’, blijkt tot in detail uit de bijdragen van het boek in voor- en nadelen. Bijvoorbeeld over onderwerpen als leefbaarheid en architectuur. Er is speciale aandacht voor de wijk Dresden-Gorbitz, evenals voor de zogenaamde ‘Altstadt-Platte’, waar de Wohnungsbauserie 70” ‘geschikt’ werd gemaakt – in zijn nadeel: door de schuine plafonds was er minder woonruimte. Liepach merkt op: “Plots moest je individuele oplossingen vinden: het schuine dak, waardoor de ruimte kleiner werd, en panelen die veel moeilijker te vervaardigen waren in de fabriek omdat ze individueel moesten worden gemaakt.”
De ‘Platte’ in de DDR-propaganda onderhandelt ook over het boek en schuwt internationale vergelijkingen niet. Bijvoorbeeld de Volksrepubliek Polen, die zich met zijn bijna identieke W70-serie meer openstelde voor westerse maatstaven. Sociale huisvesting was er immers niet alleen in het Oostblok.
En dus zien de WBS 70-gebouwen in de DDR er niet per se beter of slechter uit dan sociale woningen, bijvoorbeeld in de Berlijnse Gropiusstadt of in Frankrijk, waar architect Le Corbusier een aantal slechte betonblokken maakte.
