Hans-Jürgen Röder: Een stem uit het Oosten
Weinig journalisten mogen de hedendaagse geschiedenis schrijven. Datzelfde geldt als ooggetuige van een revolutie die vreedzaam verloopt. Beide gelden voor Hans-Jürgen Röder. Als een oude DDR-correspondent voor de Evangelischen Pressedienstes (epd), was hij heel dicht bij de actie in 1989/90.
In deze turbulente tijd rapporteerde hij bijna de klok rond over de snelle sociale veranderingen in het Oosten. “Dit waren echt de gekste tijden in mijn werk en in mijn leven”, zegt de 74-jarige Hans-Jürgen Röder vandaag.
Röder gaf de mensen in de DDR een stem. De voormalige correspondent van de ‘Frankfurter Rundschau’ Karl-Heinz Baum herinnert zich de journalist goed. Röder is tot op de dag van vandaag trouw gebleven aan zijn rol als bemiddelaar en rapporteur. Meer dan 20 jaar stond hij aan het hoofd van de regionale dienst van de EPD editie Oost, die hij mede oprichtte.
Hoewel Röder zelf uit Suhl in Thüringen komt, heeft hij aanvankelijk nauwelijks verbindingen met het Oosten. In 1954 vluchtten zijn ouders met de achtjarige Röder naar het Westen. Tot 1966 woonde hij in Wolfsburg. Röder studeert vervolgens geschiedenis, politiek en journalistiek in Göttingen, Hamburg en Berlijn. Maar al vroeg ging zijn interesse uit naar wat er achter de muur aan de hand was.
Midden jaren zeventig vond de journalist het onderwerp van zijn leven. Hij werkte aanvankelijk als redacteur voor het tijdschrift ‘Kirche im Sozialismus’, gepubliceerd in West-Berlijn. Toen het epd-nieuwsagentschap, gerund door de Evangelische Kerk, in 1979 op zoek was naar een DDR-correspondent, ging hij ‘over’ naar het andere deel van de stad. “Mijn droombaan”, vindt hij achteraf.
Privé worden de banden met het Oosten worden ook steeds inniger. In 1981 ontmoette hij zijn vrouw Bettina, die op dat moment werkte als redacteur voor de Saksische kerkkrant. Het appartement van Röders in Oost-Berlijn werd een ontmoetingspunt voor de oppositie.
Via zijn contacten ontvangt de correspondent van de Evangelischen Pressedienstes (epd) ook informatie die anderen niet hebben: in het voorjaar van 1985 bijvoorbeeld, was hij de eerste die meldde dat een dronken Stasi-bewaker drie voorbijgangers in Güstrow had neergeschoten, twee van hen stierven. “Als een lopend vuurtje werd dit epd-nieuws verspreid in de Duitse media”, herinnert aan theoloog Heiko Lietz en burgerrechtenactivist van de DDR uit Mecklenburg, zich.
Röder smokkelt af en toe papieren van West naar Oost of van Oost naar West, waardoor de grens een beetje meer toelaatbaar wordt. “Het was ongelooflijk belangrijk dat we zo’n bemiddelaar hadden die onze onderwerpen naar het Westen bracht”, zegt Axel Noack Röder, voormalig bisschop in Magdeburg ten tijde van de DDR.
Maar deze toewijding wordt niet door iedereen op prijs gesteld. Het SED-regime bekeek de West-journalist achterdochtig met de Oost-vrouw en liet de Stasi hem volgen. Zelfs sommige kerkleiders vreesden voor de toekomst van hun parochie en waren bang voor het publiek en de gevolgen voor hun eigen werk.
Hiervoor wordt het contact van de journalist met de basisgroepen des te intenser. Er gaat nauwelijks een synode of een basisvergadering voorbij zonder dat de blauwe Saab van de DDR-correspondent verschijnt. En waar hij zelf niet aanwezig kan zijn, komt zijn vrouw. Dit was bekend bij de Stasi en werd ook in de dossiers als zodanig genoteerd. Het was de spionage van de Stasi aan het adres van Röder dat deze journalist deze dag in 1988 te horen kreeg dat het voor hem verboden was deel te nemen aan kerkelijke milieu-, vredes- en derde wereldgroepen in Cottbus.
Kanselier Angela Merkel (CDU) onderstreepte enkele jaren geleden zijn bijdrage aan de binnenlandse Duitse betrekkingen en de hereniging van het herenigde land tijdens het 100-jarig jubileum van het persbureau in 2010.