‘Honecker leefde op krediet’

Het ex-hoofd van de planningscommissie, Gerhard Schürer, beschrijft hoe de machtige SED met hun ogen wijd open de DDR economisch verwoestte. Schürer, die stierf in 2010 sprak net voor zijn dood met een journalist die een en ander optekende.

Meneer Schürer, toen u hoorde van de val van de Muur, was u geschokt of opgelucht?

Schürer: Geschokt, want ik had voorgesteld om het opgeven van de Muur en het openen van de grenzen te combineren met economische steun aan de DDR. Dat zou belangrijk zijn geweest voor het voortbestaan ​​van de DDR.

Hoe ziek was de economie van de DDR in 1989 eigenlijk?

Schürer: Niet alles in de DDR was ziek, maar sommige dingen waren dat wel: bijvoorbeeld delen van de energie-industrie, kolen/carbide-chemie, de smelterijen en telecommunicatie. We hadden zelfs overwogen om goedkope telefoontechnologie te kopen die in de Bondsrepubliek was afgedankt omdat het nog moderner was dan ons naoorlogse systeem. Maar de staatsleiding weigerde uit trots.

Was uw beroemde economische analyse voor het Politbureau van 30 oktober 1989 verfraaid?

Schürer: Nee, Egon Krenz wilde van mij een onverbloemd beeld van de economische situatie. De planningscommissie kende altijd de werkelijke situatie, we hadden alleen geen partijleiding gevonden die hierover geïnformeerd wilde worden. We waren toen blij dat iemand de echte situatie wilde aanpakken.

U was sinds 1965 hoofd van de planningscommissie. Wanneer begon je aan het systeem te twijfelen?

Schürer: In 1971/72 zette Erich Honecker de rampzalige koers in van meer consumptie ten koste van investeringen met de formule “Eenheid van economisch en sociaal beleid” – en dat op krediet. Toen ik Honecker waarschuwde voor dit beleid in het Politburo, werd ik weggepoetst als een “saboteur”. Iedereen was tenslotte blij met de verbeterde consumptie – en de betalingsbalans was “geheime informatie” waar niemand iets van mocht weten! Onder Walter Ulbricht waren we in het westen twee miljard mark schuldig. Onder Honecker groeide de schuldenberg in zes jaar tijd tot 20 miljard Duitse mark. 60 procent van deze leningen vloeide in consumptie. We hebben zelfs bloemen gesubsidieerd met 450 miljoen mark per jaar, dat was absolute waanzin waar ik een einde aan wilde maken. Omdat de basis voor de aflossingen verloren was. Maar Honecker leefde op krediet. In 1976 waarschuwden Günter Mittag en ik Honecker opnieuw dat de DDR onbestuurbaar zou worden als we verder in de schulden zouden komen. Honecker zag dat als een steek in de rug, en toen viel Mittag om.

En de onteigening van middelgrote bedrijven in 1971, de vernietiging van het laatste stukje markteconomie?

Schürer: Dat was een van de grootste fouten. Ulbricht had altijd de private en semi-publieke bedrijven verlaten. In de sector consumptiegoederen hebben ze het gat in de markt voor duizend kleine alledaagse dingen opgevuld. Dat varieerde van ritsen tot vistuig. De staatsplanning kon dit helemaal niet betalen.

Waarom eindigde de kleine markteconomie van Honecker Ulbricht?

Schürer: Hij wilde waarschijnlijk Lenins stelling volgen dat kapitalisme altijd voortkomt uit klein kapitaal.

Wat zou het gevolg zijn geweest van de enorme schuld voor het nieuwe DDR-leiderschap in 1989/90?

Schürer: De levensstandaard van de DDR-bevolking had met 30 procent moeten worden verminderd. Dat zou een verdrievoudiging van de huren en een enorme stijging van de energieprijzen hebben betekend. Zelfs een tramrit van 20 pfennig zou niet mogelijk zijn geweest. Maar dat zou een rel hebben veroorzaakt.

Dus de DDR had in 1989 praktisch geen kans om economisch te overleven?

Schürer: Nee, we zouden op de lange termijn niet in staat zijn geweest om onze nettoschuld van 25 miljard West Mark af te lossen.

Waarom bekritiseerde niemand in het DDR-machtscentrum deze schuld vóór 1989?

Schürer: Nou. . . Elk jaar, toen ik deze schuldensituatie presenteerde, vroeg het Politbureau me om snel te presenteren hoe de schuld gehalveerd zou kunnen worden.

En wat stelde je toen voor?

Schürer: De prijzen drastisch verhogen, subsidies afschaffen, bezuinigen op het leger en de Stasi. Maar dat zou tot de kern geraakt zijn, dus Honecker kon het daar niet mee eens zijn. Dit was als de oproep aan de Romeinen – Carthago moet worden vernietigd – behalve dat na de 3e Punische oorlog Carthago werd vernietigd terwijl onze schulden bleven oplopen.

Waarom hebben Westerse wetenschappers en geheime diensten de ware, dramatische toestand van de DDR-economie niet begrepen?

Schürer: We vroegen ons ook af waarom westerse wetenschappers werkten met getallen waarvan ze moesten weten dat ze niet correct konden zijn.

Waren de Wessis naïef?

Schürer: Sommigen waren naïef, anderen hebben misschien twee mannen gediend. Maar er waren ook wetenschappers die toen al wezen op de werkelijke situatie in de DDR.

Ben je nog steeds een PDS-lid?

Schürer: Nee, ik ben in januari 1990 uit de SED/PDS gezet.

Gerhard Schürer, 78, was voorzitter van de Staatsplanningscommissie van de DDR van 1965 tot 1990 en werkte tot voor kort op de communicatieafdeling van een Berlijns warenhuis.
Schürer was sinds 1963 lid van het Centraal Comité van de SED.

Het stopzetten van de schuld in 1990 zou een verlaging van de levensstandaard van 25 tot 30 procent vereisen en de DDR onbestuurbaar maken. Een fundamentele verandering van het economisch beleid in combinatie met economische hervormingen is nodig. Bij de beoordeling van de kredietwaardigheid van een land is de internationale aanname dat de schuldendienst niet hoger mag zijn dan 25 procent. De DDR heeft een schuldaflossingspercentage van 150 procent.”

Gerhard Schürer, hoofd van de planningscommissie, in zijn analyse van de situatie in de DDR voor het Politbureau van de SED (“Geheime geheime zaak” van 30 oktober 1989).