Waarom de DDR de Reformatiedag heeft afgeschaft
Voor de laatste keer was de Reformatiedag in 1967 een officiële feestdag in de DDR. 31 oktober is de dag waarop Martin Luther in 1517 bij de poort van de Wittenberg Kasteelkerk zijn academische stellingen tegen de handel in aflaten voorstelde. Maar met de introductie van de vrije zaterdag in 1967 werd de Reformatiedag als officiële feestdag afgelast.
Op een zonnige zaterdag eind augustus 1967 kondigde de ‘Aktuelle Kamera’, het nieuwsprogramma op de DDR-televisie, goed nieuws aan: ‘Vandaag is de dag, dames en heren. Vanaf vandaag zullen miljoenen werkende mensen in onze republiek kunnen genieten van het reguliere verlengde weekend van vrijdagavond tot zondagavond.’
In 1967 introduceerde de SED de vijfdaagse werkweek. Tot dan toe was de zaterdag een gewone werkdag. De DDR-burgers waren juist verheugd over de aanzienlijke toename van de vrije tijd. “Zaterdag als vrije dag was een enorme sociale prestatie, een enorme sociale concessie ook voor de bevolking, die nog steeds grotendeels getraumatiseerd was door de bouw van de muur in 1961”, herinnert historicus Peter Maser zich. “En dat was natuurlijk geweldig, deze vijfdaagse week.”
Maar de SED gaf de zesde werkdag niet zomaar op. Er waren twee opties om uit te kiezen: ofwel langere werktijden ofwel afschaffing van feestdagen. Op het Zevende Partijcongres van de SED in de zomer van 1967 verklaarde staats- en partijleider Walter Ulbricht: “Met de introductie van de ononderbroken vijfdaagse werkweek zouden de dagelijkse werkuren met ongeveer een half uur moeten worden verlengd. Dat zou voor veel arbeiders tegen de haren gestreken zijn. Aan de andere kant was de DDR een van de landen met de meeste feestdagen, waarvan de meeste op werkdagen vielen. “We stellen daarom voor dat de regering de volledige 5-daagse werkweek invoert en in verband hiermee nieuwe werktijden en feestdagen geregeld worden”, zo zei Ulbricht.
Economisch gezien was de aankondiging van Ulbricht dat sommige feestdagen zouden vervallen voor de niet-werkende zaterdag terecht terecht, legt historicus Stefan Wolle uit. “Ook omdat het in de DDR de gewoonte was om als een feestdag op een dinsdag of donderdag viel, een overbruggingsdag in te voegen. Dat was min of meer de rest van de week.” Op dat moment was de enige vraag welke en hoeveel vakanties de SED zou opofferen.
Uiteindelijk waren er vijf feestdagen: naast Reformatiedag, Paasmaandag, Berouw- en Gebedsdag en Hemelvaartsdag. Zodat niet alleen kerkvakanties werden beïnvloed, had de SED ook de ‘Bevrijdingsdag’ op 8 mei geannuleerd als een niet-werkende vakantie. Historicus Stefan Wolle: “Destijds sloeg de SED-leiding als het ware twee vliegen in één klap. Aan de ene kant boden ze de mensen een geschenk aan en aan de andere kant drukten ze de invloed van de kerk enigszins terug door ze op te heffen. “Voor de laatste keer was de Reformatiedag een officiële feestdag op 31 oktober 1967. En deze dag werd welwillend begeleid door de SED – het was tenslotte tijd om 450 jaar Reformatie te vieren.
Het protest van de protestantse kerk tegen de afschaffing van de vier kerkvakanties was relatief matig. Kerkleiders schreven voorzichtige brieven aan premier Willy Stoph, waarin ze ‘de betreurenswaardige inmenging in het kerkelijk leven’ betreurden. Omdat de grote kerkvakanties allemaal samen bleven bestaan, accepteerden ze het weglaten van de kleinere. Natuurlijk bleef de Reformatiedag een officiële feestdag voor lutheranen en iedereen die dat wilde, kon op deze dag vakantie nemen. “Dat was een concessie waar de bevolking zelden gebruik van maakte”, herinnert historicus Peter Maser zich. “In de regel was er op de Reformatiedag’ s avonds een dienst, en dat was goed.”
Sinds de Duitse hereniging in 1990 is de dag waarop Martin Luther in 1517 zijn stellingen tegen de aflaat aan de poort van de Kasteelkerk van Wittenberg vastspijkerde een niet-werkende feestdag in alle Oost-Duitse deelstaten (met uitzondering van Berlijn). Sinds 2018 is de Reformatiedag ook een feestdag in Bremen, Hamburg, Nedersaksen en Sleeswijk-Holstein. De enige uitzondering was in 2017, toen werd het 500-jarig jubileum van de plaatsing van de proefschriften in Wittenberg gevierd. In dat jaar werd de Reformatiedag in heel Duitsland uitgeroepen tot officiële feestdag.
