Babysmokkel onder de ogen van de Stasi
Ruim drie jaar, van 1961 tot 1964, hielp de West-Berlijnse student Dietrich Rohrbeck Oost-Duitsers naar de vrijheid. Hij zweeg er tientallen jaren over. Zijn memoires verschenen eind 2020 en nu is hij op 85-jarige leeftijd overleden.
Eén hoop bleef onvervuld. “Ik ken geen enkele van de zestien kinderen die ik in 1962/63 uit de DDR heb gehaald”, schreef Dietrich Rohrbeck in zijn memoires, die eind 2020 in boekvorm verschenen: “Het is echt jammer. Jullie zijn allemaal rond de zestig vandaag. Het is een van mijn grootste wensen om iemand te leren kennen die ik destijds als mijn dochter doorgaf”, zo vertelde Rohrbeck in 2017.
Maar het zou niet zo moeten zijn: noch na de publicatie van een paginagroot artikel over de ontsnappingshulp en ‘babysmokkelaar’ Rohrbeck in ‘Welt am Sonntag 2017’, noch na de publicatie van zijn boek, dat werd opgevat als een non-profitproject, heeft iemand contact met hem of zijn uitgever gehad om het te vertellen. Dietrich Rohrbeck stierf eind september 2021 op 85-jarige leeftijd. Hij is begraven in Hamburg op 15 oktober 2021. Zijn herinneringen zijn zijn nalatenschap bestemd voor het publiek.
“Als vrijheidslievend persoon vond ik de bouw van de Muur een diepe snee in de persoonlijke vrijheid van mensen”, zei hij, terwijl hij zijn driejarige levensbedreigende missie als ontsnappingshelper uitlegde: “Mijn medestudenten werden ook getroffen. Eigenlijk had ik genoeg te doen met mijn studie aan de State Engineering School in West-Berlijn. Maar mijn gedachten bleven rond de nu ‘opgesloten’ DDR-burgers draaien. Voordat de Muur werd gebouwd, had ik 33 medestudenten in mijn semester, in de herfst van datzelfde jaar waren we net 17.”
Rohrbeck zelf ontvluchtte in maart 1955 de DDR. Hij woonde toen in Zittau en volgde een opleiding aan de landbouwschool. Maar daar had hij een zeer onaangename ervaring: begin 1955 kwamen rekruten van de Kasernierten Volkspolizei, de voorloper van de Nationalen Volksarmee, verschillende keren naar zijn klas. De officieren moeten jonge mannen in dienst nemen – met de steun van de leraren. ‘Vrijwillig’, zoals het werd genoemd.
De rekruteerders merkten ook de lange, slanke en knappe Dietrich op, en dus kreeg hij de opdracht om op 13 maart 1955 naar een van de troepenkwartieren in Oost-Berlijn te gaan. De nog geen 19-jarige besloot de afgesproken reis te gebruiken om zijn oudere broer te imiteren en de DDR te verlaten.
Op 12 maart reed hij zonder bagage van Görlitz, waar zijn familie woonde, naar Berlijn. En hij droeg een spijkerbroek en een windjack dat een van zijn ooms voor hem had meegebracht van Salzgitter in Nedersaksen naar Görlitz: Westerse kleding. Op deze manier kon hij de S-Bahn van de Sovjetsector van Berlijn naar het vrije deel van de stad brengen zonder gecontroleerd te worden door de DDR-transportpolitie . Hier studeerde hij af en begon hij civiele techniek te studeren.
Een paar jaar later, in de vroege ochtenduren van 13 augustus 1961, werd de S-Bahn plotseling onderbroken, prikkeldraad en al snel blokkeerde een betonnen muur de weg naar de maas in West-Berlijn voor Oost-Berlijners en DDR-burgers . Dietrich Rohrbeck voelde zich uitgedaagd – en begon de ‘antifaschistischen Schutzwall’ te ondermijnen.
Dat probeerde hij ook in heel concrete zin, namelijk meewerken aan het graven van een ontsnappingstunnel onder de Heidelberger Strasse tussen Neukölln in de Amerikaanse sector en Treptow. Maar omdat er sinds 1946 een splinter in het lichaam van Rohrbeck zat, die hem had geraakt tijdens het spelen met een granaat die nog niet was ontploft, was de prestatie van zijn rechterlong aanzienlijk beperkt. ‘Ik had niet kunnen helpen de tunnel te bouwen zonder mezelf in gevaar te brengen’, herinnert hij zich: ‘Dus ging ik verder als koerier. Ik reisde met mijn West-Duitse papieren naar de DDR, zocht de adressen op van mensen die wilden vluchten en pendelde ook tussen West- en Oost-Duitsland om de DDR niet ontmoedigd te maken terwijl ze zich voorbereidden op de vlucht.”
Maar al snel was dat niet meer genoeg voor hem – en hij en zijn vriend Uli Wlodarowski richtten zijn eigen kleine ontsnappingshulporganisatie op. Hij werd daarbij geholpen door het feit dat hij getrouwd was met een Deen en een dochter bij zich had, dus reed hij regelmatig vanuit zijn woonplaats en studie in West-Berlijn met de auto via de DDR-haven Warnemünde met een Baltische veerboot naar Gedser aan de eiland Falster.
Tijdens deze transitreizen kwam hij er al snel achter hoe hij de DDR-inspecteurs, die douane-uniformen droegen, maar eigenlijk bij de Stasi hoorden, voor de gek kon houden: hij reed op de veerboot in Gedser zonder zijn dochtertje, maar vroeg om twee visa – toen de grenswachter het kind wilde zien, klaagde Rohrbeck dat hij haar nog maar net had laten inslapen en moest hij haar wakker maken? De inspecteurs hadden altijd begrip – gelukkig.
In Warnemünde was de controle echter nauwkeuriger – maar hier overhandigde Rohrbeck alleen het visum dat op de veerboot voor zijn naam was ingevuld; hij had de andere verstopt in de uitgeholde autoradio. Hij kreeg de inreisstempel op zijn formulier en mocht door.
Op moeilijk te zien trefpunten op weg naar West-Berlijn ( er was toen nog geen autobahn ) ontmoette hij de mensen die voor de peuter zorgden die hij naar het Westen zou brengen. Meestal waren het grootouders of andere familieleden van de ouders die eerder op andere manieren waren gevlucht die niet geschikt waren voor hun kroost, zoals in krappe schuilplaatsen in auto’s.
Voor een wachtwoord nam Dietrich Rohrbeck het kind over, reed een stukje verder en stopte – om het “ongedaan te maken” en in Deense peuterkleding te stoppen. Hij stempelde ook het visum van zijn dochter met vervalste stempels. Daarna reed hij heel openlijk met het kind in Staaken door de DDR-controle naar West-Berlijn. Het grootste gevaar voor het gesmokkelde kind was dat er in 1962/63 geen kinderzitjes waren . Een paar kilometer verder droeg hij het kind over aan zijn dolblije ouders.
Volgens zijn herinnering maakte Rohrbeck deze “tour” 16 keer. Pas in 1983 vernam de Stasi van een informant dat de nog gezochte ontsnappingshelper met het paspoort van zijn zoon ‘vijf kinderen uit de DDR-regio’ had gesmokkeld. Hij gebruikte ook een omgebouwde Mercedes 190 voor volwassen vluchtelingen en voorzag tientallen andere DDR-burgers van valse West-Duitse papieren die voor hem waren gemaakt door een Deense graficus op Falster, een kennis van zijn schoonvader.
Eind 1964, nadat zijn broer, twee andere West-Berlijnse helpers en enkele Stasi-vluchtelingen online waren gegaan, rondde Dietrich Rohrbeck zijn studie af en verhuisde hij als burgerlijk ingenieur naar zijn geadopteerde huis Denemarken. Hiermee eindigde ook zijn activiteit als ontsnappingshelper. Pas een halve eeuw later berichtte hij erover en schreef hij zijn memoires. Hij had graag interviews gegeven voor een tv-documentaire en een geplande speelfilm gezien over zijn werk als ontsnappingshelper. Maar zover is het nooit gekomen.
Het boek van Dietrich Rohreck is online te koop.
