Held der Arbeid: Medailles voor de republiek

Om de motivatie van de ‘werkende mensen’ te vergroten, werden in de DDR talrijke medailles uitgereikt. De bekendste is die van de ‘Held der Arbeid’. Slechts een paar weken voor de val van de Berlijnse Muur in 1989 werden de laatste dragers toegekend.

In een vergulde ster met vijf punten en een diameter van 36 millimeter, plus een certificaat en een flinke bonus – iedereen die deze in de DDR ontving, was een door de staat erkende ‘held van het werk’. De medaille werd voor het laatst uitgereikt aan hardwerkende arbeiders op 5 oktober 1989 – voor ‘voorbeeldige initiatieven en andere uitstekende diensten bij het vormgeven van de ontwikkelde socialistische samenleving’.

De ‘helden’ werden persoonlijk geëerd door staats- en partijleider Erich Honecker in het Paleis van de Republiek in Oost-Berlijn, zegt de historicus Stefan Wolle van het DDR-museum in Berlijn. Maar er had een gespannen sfeer moeten zijn. Buiten op het land kookte het lange tijd, duizenden gingen de straat op en demonstreerden. Vijf weken later viel de Muur.

“Er was echt een overvloed aan orders”, meldt Wolle, die na de val van de Muur in 1989 een van de oprichters was van de ‘Unabhängigen Historikerverbandes der DDR’. De 69-jarige deed onderzoek naar het zakwoordenboek ‘Orden und Medaillen der DDR’, gepubliceerd in Leipzig in 1983, bevat 127 staatsprijzen. “En de held van het werk was iets hogers.” Tegenwoordig wordt de medaille op internet te koop aangeboden, samen met het certificaat, de koffer en de Honecker-foto voor 1350 euro.

Of het nu activist, geëerde leraar van het volk of nationale prijswinnaar is – met de onderscheidingen streefden de SED-partij en het staatsleiderschap hun idee van socialistische mensen na. “Werk moet een kwestie zijn van eer, zelfontplooiing en vreugde – werken in dienst van de gemeenschap, de staat”, zegt Wolle. “Dat wilden ze promoten.”

“Het liep als een machine en werd steeds gênanter.” Het jaarlijkse ritueel omvatte ook de publicatie van de nieuwe medaillewinnaars in ‘Neues Deutschland’. Op 6 oktober 1989 omvatte een lange lijst met namen in het ‘Zentralorgan der Sozialistischen Einheitspartei Deutschlands’ de meester van een walserij, de hoofdarts van een speciale kliniek in het overheidsziekenhuis, hoofd van de brigades in huisvesting en wegenbouw, een slotenmaker en een meester in een slijterij, maar ook de minister van Handel en Bevoorrading.

Velen lasterden ook en maakten grappen over de eer van de staat, herinnert wol zich. Als er bijvoorbeeld arbeiders bleven staan ​​omdat er materiaal ontbrak, was het soms ironisch: “Je wordt nooit een held van het werk.” In 1989/90 waren er ook gevallen waarin uit protest onderscheidingen zoals nationale prijzen werden teruggegeven. ‘Held der Arbeit’ werd uitgereikt aan individuen, en nationale prijzen voor prestaties op het gebied van wetenschap en technologie gingen ook naar collectieven.

In veel bedrijven was er, ondanks alle problemen van de planeconomie, een ‘eer van de arbeiders’, zegt Wolle. “Goed werken, op tijd zijn, de plaats op de juiste manier verlaten – dat hoorde bij velen van hen.” De boodschap van de held-eer was ook: als je je best doet, kan het voor jou de moeite waard zijn. De contante bonus van 10.000 mark voor de bestelling was extreem hoog.

Het model voor medailles, insignes en tabletten voor de beste was de Sovjet-Unie, waar de productiviteit sinds de jaren dertig met grote propaganda-inspanningen moest worden opgevoerd. In de DDR kwamen nieuwe werkhelden vanaf 1950 – rond 7 oktober, de dag van de Republiek (oprichtingsdatum van de DDR 7 oktober 1949) – kort in de schijnwerpers.

De medaille met een lauwerkrans werd voor het eerst uitgereikt in Oost-Berlijn op 13 oktober 1950. De eer was vastgelegd in de ‘Wet ter bevordering en verzorging van werknemers, ter verhoging van de arbeidsproductiviteit en ter verdere verbetering van de materiële en culturele situatie van werknemers en werknemers’.

Eén onderscheiding is echter nooit door de DDR-leiding uitgereikt: Een Blücher-orde – genoemd naar de Pruisische veldmaarschalk Gebhard Leberecht von Blücher – bevond zich in de kluis van de minister van Defensie van de DDR, zegt de deskundige van het DDR-museum. “De medaille zou zijn toegekend als de socialistische staten hadden gewonnen tegen imperialistische agressie – voor moed in het veld.”