Een weinig bekend deel van de Berlijnse Muur in Pankow
Zo nu en dan komen we ze nog wel eens tegen, stukjes Berlijnse Muur die nog in de oude staat aanwezig zijn. In het oostelijke district is een aanzienlijk deel van de ‘achterland’-muur bewaard gebleven, zo blijkt nu.
Er is niet veel meer over van de muur die Oost- en West-Berlijn bijna 30 jaar van elkaar scheidde. Tegenwoordig gaan toeristen naar de East Side Gallery in Berlijn. Een paar segmenten van de Muur staan nog steeds op de Bernauer Straße. Een paar dwalen af naar een uithoek van Wilhelmsruh, een wijk in Pankow, waar een 150 meter lang stuk van de Muur nu tot historisch monument is verklaard.
De overwoekerde betonnen muur aan het einde van de Schillerstraße behoorde ooit tot de grensinstallaties van Oost-Duitsland. Het deel van de ‘achterlandmuur’ – een secundaire barrière aan de oostkant – grenst nu aan een idyllisch tuinperceel en een kinderdagverblijf. Het scheidde ooit Wilhelmsruh in het Oosten van Reinickendorf in het westen en is een van de laatste volledig intacte delen van de achterlandmuur die nog niet als historisch monument beschermd was.
In communistische tijden stond de VEB Bergmann-Borsig fabriek op het grote industrieterrein, het huidige PankowPark. Alle energiecentrales van Oost-Duitsland werden hier gebouwd. Vanaf het moment dat de Muur op 13 augustus 1961 opkwam, stond de fabriek met 4.500 medewerkers direct aan de nieuwe grens met West-Berlijn. De arbeiders werden onderworpen aan speciale veiligheidsmaatregelen.
Sören Marotz, de tentoonstellingsmanager van het DDR-museum Berlijn, die dit stuk van de muur herontdekte, volgde in de laatste maanden van Oost-Duitsland een stage in de fabriek als elektromonteur. Zijn droom was om te werken aan kerncentrales in de DDR.
De resterende drie tot drieënhalve meter hoge muur is in zijn huidige vorm in de jaren zeventig gebouwd. De Oost-Duitse autoriteiten zeiden dat de barrière bedoeld was om te voorkomen dat westerse spionnen bedrijfsgeheimen zouden bespioneren, maar Marotz is niet overtuigd. Het zou gemakkelijker zijn geweest om een van de 4.500 arbeiders zover te krijgen, zegt hij.
Na de bouw van de Muur in de zomer van 1961 zijn er verschillende ontsnappingspogingen gedaan op het terrein van VEB Bergmann-Borsig. In de oorspronkelijke bakstenen muur werden gaten gemaakt. Mensen zouden in het weekend ontsnappen als de fabriek leeg was. Vanaf de locatie werd een tunnel naar het westen gegraven – waardoor verschillende mensen met succes konden ontsnappen.
Een bijzonderheid van dit stuk muur is een kleine, roestige deur. Maar dit was niet het spul van spionageromans. Het is uit gemak gebouwd. Grenzend aan de kronkelende grens was een opslagruimte en voor fabrieksarbeiders was het gemakkelijker om materialen dwars door de muurstrook te vervoeren dan eromheen.
Omdat het stuk muur nu een rijksmonument is, kan het niet worden gesloopt. De eigenaar, spooroperator Niederbarnimer Eisenbahngesellschaft, is verantwoordelijk voor het behoud ervan. In de toekomst loopt het traject van de beroemde Heidekrautbahn direct langs de muur tot aan Schorfheide in Brandenburg.
Foto’s: DDR Museum Berlin
