Late compensatie voor ‘ontbinding’ door de Stasi
Ze zat in de 8e klas toen de Staatsveiligheid voor het eerst binnenkwam. In 1962, toen de Berlijnse Muur nog maar een jaar stond, kwamen drie mannen naar hun schoolklas in Mahlow, aan de zuidelijke rand van Berlijn.
Ze namen het meisje mee naar buiten en legden uit dat haar vader, als eigenaar van een privékapsalon, een tegenstander van de staat was en dat ze als zijn dochter van de medische school af kon komen. Zes maanden later moest de 14-jarige haar schoolcarrière beëindigen. “Ze wilden hiermee mijn familie raken”, blikt de inmiddels 72-jarige Regina Herrmann terug.
Maar dat was nog maar het begin van jaren van desintegratiemaatregelen die snel tegen de jongeren zelf waren gericht en waarvoor ze nu ruim 30 jaar na de val van de Muur zijn gecompenseerd. “Zes mannen werden op me gejaagd. Ze wilden een slet van me maken. Mijn reputatie in het dorp zou kapot gemaakt moeten worden.” Sommige werkbonnen zijn gedocumenteerd in de bestanden. De geheime medewerker ‘Robert Mann’ zou in november 1965 zijn haar laten knippen in de familiekapsalon, om van de gelegenheid gebruik te maken om Regina, die daar werkte, uit te nodigen voor de bioscoop en vervolgens ‘haar politieke mening en de houding ten opzichte van de staatsgrens met West-Berlijn’ te weten.
Een andere keer werd de informant bevolen haar te benaderen in een pub genaamd ‘Florapark’: “Vraag haar ten dans en complimenteer haar met haar aantrekkelijke uiterlijk!” Het doel was om belastende informatie te verkrijgen.
Toen men dacht dat ze genoeg in handen had tegen de inmiddels 18-jarige, werd ze ervan beschuldigd de republiek te willen ontvluchten en aangezet tot haat tegen de staat. De Stasi dreigde met gevangenisstraf en het voorkomen van professionele ontwikkeling. Tenzij ze getuigde om het voor haar ouders ‘goed te doen’.
Regina Herrmann gaf zich over aan de druksituatie in de donkere en afgesloten verhoorkamer met vijf man, legde een verbintenisverklaring af en liet toen gewoon los. “Ik zei dat ik pijn had en naar het ziekenhuis moest.” De jonge vrouw veinsde blindedarmontsteking en werd onnodig geopereerd.
Na een paar ontmoetingen met de nieuw gewonnen onofficiële medewerker ‘Ina Flohr’, gaf de Stasi het geërgerd op. “Ze was vanaf het begin niet klaar om informatie te verstrekken, zodat verdere samenwerking niet succesvol lijkt”, aldus een eindoordeel.
Regina Herrmann voelde zich niettemin schuldig en schaamde zich dat ze had toegestemd om tegen haar eigen ouders te getuigen. Ze verlangde altijd naar vrijheid, nu wilde ze er gewoon uit. Het liefdeshuwelijk met een student uit Ecuador stelde haar uiteindelijk in staat om in 1969 op 21-jarige leeftijd de DDR te verlaten. Het echtpaar vestigde zich in Hanau, Hessen, maar het huwelijk liep snel op de klippen.
Ze had toen gelukkige en ongelukkige fasen. Nooit een vak geleerd, maar altijd goede banen gekregen. Ze zag de wereld, het strand in Rio de Janeiro, ze had ervan gedroomd. Het lijden dat meisjes en adolescenten hebben geleden, heeft hun hele leven beïnvloed, zegt ze. Keer op keer werden ze geplaagd door depressie, slapeloosheid en hoge bloeddruk. “Toen ik er in 1992 achter kwam dat ik als informant in de Stasi-dossiers stond, stortte de wereld in.”
Een lange en uiteindelijk succesvolle strijd om rehabilitatie en compensatie begon. Regina Herrmann trad op als eigentijdse getuige, vond gelijkgestemden in de strijd voor late gerechtigheid. “Eindelijk kunnen praten over het verleden was een bevrijding”, zegt de vrouw die nu in Frankfurt am Main woont.
Alleen een wijziging van de Wet bestuurlijke rehabilitatie eind 2019 leverde haar als ‘slachtoffer van ontbinding’ eenmalig 1.500 euro op. “Weinig, maar de erkenning van mijn lijden. Ik voel me een winnaar”, zegt ze. Een andere aanvraag is nog in behandeling. De gewijzigde wet voorziet ook in compensatie voor mensen die door het SED-regime geen ontwikkelingsmogelijkheden als student hebben gekregen. Regina Herrmann heeft er alle vertrouwen in dat ze maandelijks een klein pensioen zal ontvangen.
Foto: Regina Hermann in 1969 tijdens een reis naar Zürich kort na het verlaten van de DDR.
