Heinz Brandt: Een lastige socialist, ontvoerd door de Stasi

Zestig jaar geleden ontvoerde de Stasi Heinz Brandt (1909-1986) uit West-Berlijn. In de Normannenstraße werden zij geoefend in het met geweld ontvoeren van mensen aan de andere kant van het IJzeren Gordijn als zij hun stem luid verhieven tegen het SED-regime. Lange tijd werd Heinz Brandt door de leiding van de SED beschouwd als een ‘gevaarlijke afvallige’. Lid van de KPD sinds 1931, gearresteerd door de nazi’s in 1934, gevangen gezet eerst in een penitentiaire inrichting en vervolgens in de concentratiekampen Sachsenhausen, Auschwitz en Buchenwald tot 1945, leek de jonge DDR veelbelovend voor Brandt.

Met de harde koers van de SED-leiding kwamen er echter twijfels bij hem. De volksopstand van 17 juni 1953 bevestigde zijn kritiek, die hij ook duidelijk uitte. Als gevolg daarvan verloor hij zijn post als secretaris van de Berlijnse districtsleiding. Toch gaf hij zijn kritische houding niet op en bleef zo in het vizier van de Stasi. Toen hij in 1958 dreigde te worden gearresteerd, vluchtte hij met zijn gezin naar West-Duitsland. Via zijn bestaande contacten met het SPD-Oostenbureau vond hij werk als redacteur bij IG Metall in Frankfurt am Main. De MfS volgde ook zijn activiteiten in het Westen en maakte verschillende ontvoeringsplannen. Een paar weken voor de bouw van de Muur knapte de val dicht tijdens een bezoek van Brandt aan West-Berlijn.

Na enkele maanden in Hohenschönhausen in hechtenis te hebben gezeten, werd hij in een showproces veroordeeld tot 13 jaar gevangenisstraf wegens ‘een ernstige zaak zoals spionage’. De ontvoering en het proces leidden tot internationale protesten tegen het SED-regime. In 1963 riep Amnesty International Heinz Brandt uit tot ‘Gevangene van het Jaar’. Het was niet in het minst de inzet van de NGO die leidde tot zijn vrijlating in 1964. Brandt keerde terug naar West-Duitsland en raakte betrokken bij de studentenopstand, waarbij hij zich opwierp als pacifist, hervormingsgezind socialist en bovenal als non-conformist. Uiteindelijk was hij actief in de vredes-, milieu- en anti-nucleaire bewegingen. Heinz Brandt overleed in januari 1986.

Foto: Gedenkstätte Berlin-Hohenschönhausen

Geef een reactie