Verdronken kinderen in het grensgebied van de DDR: Redden verboden!

Vijf kinderen verdronken in de Spree voordat Oost- en West-Berlijn het eens werden over wie er in het grensgebied mocht redden. Klaus Abraham, een voormalig duiker, herinnert zich de jaren daarvoor toen redding nog steeds verboden was.

Een zomerdag op de Kreuzberg-oever van de Spree. Een rondvaartboot vaart langzaam voorbij, aan de overkant, in Friedrichshain, slenteren toeristen langs de East Side Gallery, het langste deel van de Berlijnse Muur, dat nog steeds bewaard is gebleven. Aan de rechterkant valt het uitzicht op de rode bakstenen Oberbaum-brug, waarover momenteel de gele metrolijn 1 passeert. Voor ons liggen de overblijfselen van een brug, alleen de centrale pilaar is bewaard gebleven.

‘Nu zijn we bij de Brommy-brug. Dat is de Brommy-brug.’
‘Dat was de Brommy-brug?’
‘Ja, dat klopt. Het is tijdens de oorlog vernietigd.’

Klaus Abraham, 81 jaar oud, voormalig brandweercommandant van de West-Berlijnse brandweer, herinnert zich:

“En na de oorlog werd het beroemd omdat we hier voor het eerst een kind kregen dat op een bank speelde en hier viel.”

In 1960, voordat de Muur werd gebouwd, begon de sportieve Klaus Abraham zijn opleiding bij de duikgroep van de West-Berlijnse brandweer. Berlijn is lange tijd verdeeld in vier sectoren, maar de grens tussen de Sovjet en de drie sectoren van de Westerse geallieerden is nog steeds permeabel. Oost- en West-Berlijners werken samen, ook in de zoektocht naar het verdronken kind.

“Ik zal nooit vergeten waar ik vanaf de NVA-boot kon duiken en waar we samen met de Volkspolitie probeerden het lichaam van dit kind te vinden. We werkten samen. Maar dat was voor 13 augustus.”

De gepensioneerde – korte broek, wit en blauw poloshirt – kan zich 13 augustus 1961 nog goed herinneren. Op dat moment waren er nog collega’s uit Oost-Berlijn bij de brandweer van West-Berlijn.

“Ze waren wanhopig. Ze wisten echt niet wat er ging gebeuren. En ik kan begrijpen dat velen hebben gezegd: ik ga eerst terug. Je dacht dat het een tijdelijke maatregel was.”

We lopen van de verwoeste Brommy Brug richting Oberbaum Bridge. Waar vroeger een roeivereniging was, heeft zich direct aan de Spree een café met terras gevestigd. Klaus Abraham roert in zijn cappuccino.

Voor hem op tafel spreidt hij vergeelde krantenknipsels en zwart-witfoto’s in doorzichtige kaften uit: ‘Vijfjarige verdronken in Spree, helpers moesten werkeloos toekijken’, luidt een van de krantenkoppen. Een ander: ‘Toen de grenspolitie eindelijk handelde, was het kind al verdronken.’ Er is ook een foto van de vijfjarige Siegfried Kroboth, die in mei 1973 stierf. “Hier staan ​​we allemaal op de oever, en daar willen we duiken, de kans is niet gegeven. De Stasi heeft dat destijds gefotografeerd. Deze vijfjarige viel in het water tijdens het spelen in de Spree.”

Een vriend van de jongen waarschuwt de brandweer, die nadert, maar alleen met een vergunning uit Oost-Berlijn de Spree in mag om het kind te redden. Klaus Abraham herinnert het zich precies, vertelt hij levendig, zijn blauwe ogen fonkelen, zijn handen zijn constant in de lucht. “We hebben toen de commandant van de grenstroepen bij Oberbaumbrücke geïnformeerd”, zegt hij.

Hij vervolgt: “En de commandant zei toen alleen: er zullen onmiddellijk hulpdiensten zijn, duikers van de brandweer van Oost-Berlijn, en die zullen de zoektocht beginnen en je blijft waar je bent en houdt je in.”

De Oost-Berlijnse boot komt pas een uur later aan, als de vijfjarige Siegfried al is verdronken. Maar niet alleen de grenstroepen van de DDR voorkomen dat de West-Berlijnse brandweer levens redt. De Amerikanen hebben ook een stem. “Elke keer dat zoiets gebeurde, kwamen de Amerikanen in de jeep. En toen hadden ze het woord ter plaatse. Dit is niet zo bekend. Omdat dat een internationale activiteit was. West-Berlijn was nooit onafhankelijk. De grondwet in West-Berlijn was onderworpen aan de geallieerden. We stonden altijd onder de Allied Control Council, en zij kwamen en maakten in principe de specificaties, wat je wel en niet mag doen.”

Gewoon morele moed tonen en in de Spree springen om een ​​mensenleven te redden? “We hebben er natuurlijk over nagedacht”, zegt Klaus Abraham vandaag de dag. “Je verwacht eigenlijk dat deze krachten iets doen. Maar je moet niet nalaten te beseffen dat dit water zo beveiligd was dat je apparatuur onder water installeerde, er was prikkeldraad daar beneden was. Er waren veel veiligheidsmaatregelen zodat zwemmers niet van oost naar west konden komen. Er is de vraag of we het zelf er levend vanaf zouden brengen.”

Op 29 oktober 1975 tekenden de West-Berlijnse Senaat en de DDR-regering een overeenkomst over reddingsmaatregelen in de grenswateren van Berlijn. Het regelde dat in noodsituaties de West-Berlijnse brandweer onmiddellijk kon worden ingezet – zonder de DDR-grenstroepen vooraf te raadplegen. Vijf onschuldige kinderen zijn gestorven voordat dit akkoord werd bereikt.

Foto: Guenther Schaefer