Voormalig prestigieus DDR-object SEZ viert zijn 40ste verjaardag

Veel bezoekers herinneren zich de SEZ als een unieke constructie. Maar nu raakt de voormalige DDR-modelbouw van binnenuit in verval. En de toekomst van het sport- en recreatiecentrum blijft een legale kater.

Sommige voorbijgangers op de Landsberger Allee in Berlin-Friedrichshain weten niet eens dat er nog steeds sport wordt beoefend in de SEZ. Van buiten ziet het er ook nauwelijks zo uit: een honderd meter lange houten schutting belemmert de gevel. Plastic folie bedekt de ramen. Reclamebanners verbergen de afbrokkelende muren. De hoofdingang met de bordestrap is al lang vastgespijkerd. Je komt alleen om de hoek binnen, via een onopvallende zij-ingang aan de Danziger Strasse.

In de jaren tachtig was de SEZ een indrukwekkende blikvanger. Een enorme, toen ultramoderne glazen gevel met vergelijkbare bronsglanzende ramen als het Paleis van de Republiek, gebouwd door een Zweeds team van architecten. Op 20 maart 1981 opende staatshoofd Erich Honecker persoonlijk het prestigieuze pand. Op het vijf hectare grote gebied waren er verschillende bars en sportentertainment, van aerobics tot zwemmen tot een ijsbaan, waarvan de grootte uniek is in de wereld.

“De SEZ was anders dan de meeste dingen die in de DDR werden gebouwd”, herinnert Anja Bremen zich, die toen net om de hoek woonde. Met slechts 50 pfennigs toelating, ontmoette ze hier in haar tienerjaren bijna elke dag haar kliek van vrienden, zegt ze. “Altijd met iets aan je voeten: rolschaatsen in de zomer, schaatsen in de winter.” Hier zouden ze elkaar hebben ontmoet om te zien en gezien te worden. “Dat was spannend. Ik was verliefd op een jonge man die met veel vaardigheid zijn rondjes op het ijs reed, maar ook heel meedogenloos in schaatsschoenen”, zegt Anja lachend en knielend bij de herinnering.

De SEZ was een magneet voor bezoekers uit het hele land. Velen kwamen speciaal naar Berlijn voor het golfslagbad. “Dat is waar de SEZ voor staat”, zegt Wieland Marquard uit Berlin-Hellersdorf. “Maar het was ook altijd een grote attractie voor ons inwoners van de hoofdstad. Mijn vader nam mij en mijn vrienden mee in de auto en het was altijd erg leuk bij de SEZ.” Tot op de dag van vandaag zegt huisbewaarder Henry Trautmann dat bezoekers hem keer op keer zouden vertellen hoe geweldig iedereen het toen vond. Het was tenslotte het beroemdste golfslagbad in de DDR en betrouwbaarder dan de Oostzee.

Toegang kostte toen 50 pfennigs. Dat was alleen mogelijk met behulp van grote subsidies van de staatskas van de DDR. Na de val van de Berlijnse muur was de SEZ veel te duur voor de Berlijnse senaat als nieuwe eigenaar. Geleidelijk sloten de sportfaciliteiten. Maar ook zonder bediening zorgde de enorme constructie voor onderhoudskosten van 400.000 euro op jaarbasis.

Daarom verkocht de Senaat in 2003 het sport- en recreatiecentrum voor een symbolische euro aan de Leipzigse ondernemer Rainer Löhnitz. Destijds beloofde hij de Berlijners een sport- en pretpark dat niet meer zo dicht bij de stad zou zijn. Maar Löhnitz liet het zwembad uit het water lopen. Er was geen andere manier om het economisch te doen, zegt huisbewaarder Trautmann vandaag. Er zijn nu fitnessapparatuur in het golfslagbad. Onder het duikplatform kan voetbal worden gespeeld.
Van het zwembad is niet veel meer overgebleven dan een sauna met een buitenzwembad in de tuin. Trautmann onthult dat dit populair is bij feestorganisatoren. Een muziektelevisiestation zou hier onlangs hebben gevierd.

In de Senaat beschouwt men zichzelf echter als bedrogen door Löhnitz. De ondernemer zou verplicht zijn om binnenzwembaden in de SEZ te blijven aanbieden. Daarom heeft de Senaat in 2018 een rechtszaak aangespannen en de terugkeer van het hele gebied geëist. De toenmalige senator voor Stedelijke Ontwikkeling Katrin Lompscher (links) wilde meer dan alleen sporten bij de SEZ. “Sport en vrijetijdsbesteding gecombineerd met wonen en school, dat is wat ik wens”, zei ze destijds tegen rbb. Zelfs het ontwikkelingsplan is hiervoor al gewijzigd: het gaat om de sloop van de SEZ. Ze waren duidelijk zeer zeker van hun juridische stappen.

Maar het pakte anders uit. De rechtbank heeft de claim afgewezen. Omdat de koopovereenkomsten Löhnitz niet verplichten om hier een zwembad aan te blijven bieden. Er is harde kritiek op de Senaat, die hier kennelijk slordig onderhandelde. Maar de Senaat is tegen de uitspraak in beroep gegaan en er moet opnieuw over worden onderhandeld. De datum hiervoor is – vanwege de corona – voor onbepaalde tijd uitgesteld. Dit betekent dat de toekomst van de SEZ nog steeds een legale kater is.