De Brocken, een hoogbeveiligde Muur ter bescherming van de DDR

Zelfs na de val van de Berlijnse Muur op 9 november 1989 stond de tijd stil op de Brocken in het Harzgebergte. De hoogste top van het middelgebergte was in de DDR-tijd een heel bijzondere microkosmos. DDR-grenswachten, aftapdeskundigen van de Staatsveiligheid en Russische inlichtingenofficieren werkten hier om de DDR voor altijd af te sluiten. De Koude Oorlog en de wederzijdse bewapening hebben het landschap 28 jaar lang gevormd. Het spook van een verrassende atoomaanval bedreigde de mensen aan beide zijden van het ‘IJzeren Gordijn’ in gelijke mate.

Het geloof in een wankele machtsverhoudingen groeide uit tot een bewapeningsspiraal. De hoogste berg in Noord-Duitsland was het hoogtepunt van de afschrikking – in de ware zin van het woord. Sinds de jaren vijftig hebben de DDR en zijn Sovjet-bondgenoten steeds uitgebreidere aftapsystemen in het westen geïnstalleerd. Het hoogtepunt van de bewapening was het dubbele NAVO-besluit van 1979: de USSR zag in 1983 een buitengewone dreiging in de inzet van middellange-afstandsraketten in West-Duitsland: de Pershing II-raketten waren de aanleiding om een ​​efficiënt vroegtijdig waarschuwingssysteem in de Harz te installeren. om de zekerheid van het socialisme te garanderen, zo de ideologen uit het Oostblok. Omdat de Amerikaanse raketten binnen een paar minuten Sovjetgebied hadden kunnen bereiken en vernietigen. Een atoomaanval vanuit het oosten was alleen mogelijk geweest als de geheime diensten uiterst voorzichtig hadden gereageerd op alle verdachte signalen. En de beste plek om de vijand af te luisteren was vanaf de top van Brocken.

Toen de geallieerden na de Tweede Wereldoorlog onderhandelden over de verdeling van Duitsland, maakten de Amerikanen een cruciale fout op de Jalta-conferentie in 1945 en verruilden ze de Harz-top voor delen van het Blankenburg-district. Vanaf dat moment hadden ze alleen de Wurmberg, de op één na hoogste Harz-top, als luisterpost. De Bundeswehr en de Fransen werkten aan vijandelijke observatie op het nabijgelegen Stöberhai. In geen enkele andere regio van Duitsland waren de tegenstanders van de wereldmachten zo dichtbij.

De binnenring op het Brocken-plateau was vanaf 1961 een door de Sovjet-Unie beperkt gebied, omdat dit de meest westelijke buitenpost van Moskou was, de luisterpost met de codenaam ‘Yenisei’. De militaire inlichtingendienst GRU (Glawnoje Raswedywatelnoje Uprawlenije, vertaald “Hoofdkwartier voor Verkenning”) en de KGB putten uit westerse bronnen en observeerden politici, de strijdkrachten en wapens – verkenningsobjecten van het grootste belang voor het hele Warschaupact tijdens de Koude Oorlog.

Daarnaast luisterden het luistersysteem ‘Urian’ en meer dan 20 medewerkers van de Staatsveiligheid de klok rond in ploegen in de zogenaamde Stasi-moskee tot aan de Nederlandse grens. Steeds meer massieve grensversterkingen maakten van de berg een fort. De “veiligheidsdiensten” bespioneerden heel Noord-Duitsland en bewaakten ook alle bewegingen bij de grensversterkingen. Meedogenloos en genadeloos vervolgden ze vluchtelingen die keer op keer probeerden naar het westen te komen onder de bescherming van het bos.

Schierke is sinds 1949 een bijzondere plaats vanwege de nabijheid van de grens – een populaire wintersportlocatie voor ambtenaren, die sinds de jaren zestig zonder uitzondering met een pasje te bereiken is. Alleen degenen die als “betrouwbaar” werden beschouwd, mochten hier vakantie vieren of werken. Karl-Eduard von Schnitzler, gezicht van het “Zwarte Kanaal” en de meest prominente propagandist in de DDR, had hier bijvoorbeeld een idyllisch weekendverblijf.

Sinds 1939 staat op de Brocken een weerstation. Zelfs tijdens de Koude Oorlog verzamelden meteorologen klimaatgegevens hier in de buurt van de Dodenstrook, uitgescholden door de extreem gevaarlijke honden die de grens aan de lijn bewaakten. De berg is meer dan 300 dagen per jaar bedekt met mist. Dat smolt de mannenvereniging daarboven: de meteorologen verklaarden de Russische soldaten dat de gemiddelde temperatuur op de Brocken veel lager is dan waar dan ook in Oost-Duitsland. Moskou leverde meer kolen en niemand hoefde te bevriezen. Officieel werden de meteorologen natuurlijk als burgers verdacht gecontroleerd door de veiligheidsdiensten. Zij waren de enigen die elke dag te voet moesten opstaan ​​- en de enigen die meedogenloos naar westerse televisie keken.

Degenen die op de Brocken werkten, woonden in Schierke. Afhankelijk van het werkgebied werden vergunningen afgegeven voor het grensgebied, de beschermstrip of het beperkte militaire gebied en als notitie op de identiteitskaarten gestempeld. Alle bezoekers van het Harzgebergte werden met veel moeite gevolgd. De meest populaire vakantiebestemmingen in de Oberharz lagen in het directe grensgebied. Ongeveer twee miljoen vakantiegangers in de wijk Wernigerode maakten de situatie meer dan verwarrend.

Hoewel het in de DDR taboe was om over de grensinstallaties en de klassenvijand te praten, vroegen de autoriteiten om begrip: ‘De blootgestelde grenslocatie van de Brocken maakt het onmogelijk om het te bezoeken vanwege de beveiliging van onze nationale grens. We zijn dan ook verheugd zijn majestueuze aanblik, zoals hij als het ware troont boven de bergen, is te zien vanaf sommige punten in de omgeving van de plaats. Jammeren is ongepast, aangezien hij in zekere zin een bewaker is van de veiligheid van ons allemaal.’

Op 3 december 1989 werd deze ‘bewaker’ vrijgelaten – op deze dag viel de muur op de Brocken. Sindsdien is het ‘meest Duitse van alle bergen” eeuwenlang wat het was: een excursiebestemming voor Duitsers uit Oost en West.