Superfest: Waarom deze DDR-bierglazen (bijna) nooit kapot gaan
In het Oosten behoorden ze tot de inventaris van het restaurant: ‘Superfest’-drinkglazen. Dankzij hun chemisch gestolde materiaal waren ze praktisch onverwoestbaar. In 1990 kwam er echter een einde aan de bestseller.
U kent de situatie uit het dagelijks leven: obers in bars, cafés en restaurants jongleren teveel glazen op te volle dienbladen. Een drinkglas gaat vaak kapot in de drukte. Als het er teveel zijn, moet de ober vandaag de dag zelfs een fractie aan zijn baas betalen. Gebroken glas brengt echt geen geluk.
Toen de DDR in de jaren zeventig met drinkglazen te maken had, dacht het minder aan haar obers dan aan haar eigen schaarste aan grondstoffen – en de middelen die worden verspild met miljoenen kapotte glazen. De oplossing: bedenk een drinkglas dat niet breekt als het op de grond valt.
Als dat lukt, kan eindelijk aan de vraag naar bier-, sap- en schnapsglazen voor de horeca worden voldaan. Sterker nog: misschien zou het drinkglas kunnen uitgroeien tot een exporthit en de internationale reputatie van de arbeiders- en boerenstaat kunnen vergroten. Waarom klein denken als het over iets groots gaat.
Daarom zijn er halverwege de jaren zeventig pogingen begonnen om conventioneel dunwandig commercieel glas sterker en hittebestendiger te maken. In laboratoria worden verschillende methoden uitgeprobeerd. Later komen er kleine en grote testfaciliteiten bij. Het doel is om de productie economisch rendabel te maken, dat wil zeggen dat de glasproductie zo min mogelijk energie moet gebruiken.
Hierbij komt met name één methode in beeld: de zogenaamde ionenwisseling. Kleinere natriumionen worden uitgewisseld voor grotere kaliumionen. Deze laatste hebben meer ruimte nodig nadat het glas is afgekoeld. Het voordeel: men verhoogt de spanning in het glas; het wordt minder gevoelig en steviger.
De doorbraak kwam in 1977: een vierkoppig team onder leiding van wetenschapper Dieter Patzig vroeg patent aan voor gehard drinkglas. De uitvinding wordt ‘Ceverit’ gedoopt. Het bijzondere eraan: het gaat 15 keer langer mee dan normaal dunwandig glas. Daarnaast zijn de drinkglazen hittebestendig, stapelbaar en nog lichter.
In 1979 werd een nieuwe productiehal gebouwd in de fabriek van VEB Sachsenglas Schwepnitz. Dietrich Mauerhoff, nu 82 jaar oud, organiseert de uitbreiding in West Lausitz. In mei 1980 startte de productie van chemisch gestolde bierglazen. Naar schatting 110 miljoen zullen de komende tien jaar van de lopende band rollen: in alle maten van sap tot bier tot borrelglaasjes met twee of vier centiliter (cl). Er zijn ook twee soorten vazen, een theeglasinzetstuk en een ijscoupe. De naam verandert echter met de start van de productie: ‘Ceverit’ wordt ‘Superfest’.
In de jaren tachtig begonnen drinkglazen hun fenomenale triomf, vooral in de DDR-gastronomie. Bijna alle drankjes in pubs, restaurants en cafés worden nu geserveerd in de nieuwe, onbreekbare ‘Superfest’-glazen. Zelfs internationale sterren en sterretjes drinken ervan. De meesten van hen weten niet eens wat ze in hun handen houden.
Bijvoorbeeld de Italiaanse filmregisseur Sergio Leone (1929–1989). Toen zijn cultfilm ‘Once Upon a Time in America’ in juni 1986 in de DDR in première ging – twee jaar na de wereldwijde theatrale release – reisde hij naar Oost-Berlijn. In de traditionele ‘Metzer Eck’-bar in Prenzlauer Berg dronk hij natuurlijk uit een ‘Superfest’ 0,5 liter bierglas.
Met de ommekeer in 1989 en de economische omwentelingen in 1990 kwam het einde van de productie van drinkglazen in Schwepnitz als een verrassing. De eenvoudige glazen, waarvan het ontwerp in 1980 en 1983 op de ‘Leipziger Messe’ werd bekroond, zijn niet meer in trek. De goederenstroom van west naar oost doet de rest. En: in de markteconomie zien de onverwoestbare glazen eruit als relikwieën uit een verre tijd – waarin chronische schaarste aan hulpbronnen en niet consumptie voorop staat.
“Op 1 juli 1990 stopte de roterende band. De laatste glazen werden geproduceerd in de herfst van 1990”, zegt Dietrich Mauerhoff. Later werd de glasfabriek gesloten, werden machines en installaties verkocht of gesloopt. In april 1992 liep het DDR-octrooi voor het onbreekbare drinkglas met het nummer 157966 definitief af. “Overigens kan ‘Superfest’ niet meer worden gekopieerd omdat het proces alleen bedoeld was voor productie op grote schaal”, zegt Mauerhoff die nog vertelt over telefoontjes van geïnteresseerde navolgers die hem nog steeds bereiken.
Foto: Digital Cosmonaut
