Mestlin: Het socialistische modeldorp van de DDR

Begin jaren vijftig wilde het DDR-regime met Mestlin laten zien hoe mooi socialisme kon zijn. Er zouden 200 van dergelijke nederzettingen in de DDR moeten zijn. Maar in het echte socialisme was er geen geld. Mestlin bleef uniek.

De mensen in Mestlin, een dorp bijna 40 kilometer ten oosten van Schwerin in het huidige district Ludwigslust-Parchim in Mecklenburg-Vorpommern, werden voor het eerst genoemd in documenten in 1312: ziekenhuis, restaurants, postkantoor, winkels, middelbare school, kleuterschool en moderne Appartementen – dit alles werd binnen een paar jaar opgeheven. Zo ervoer Erwin Schulz als kind hoe zijn geboorteplaats in recordtijd werd omgebouwd tot een arbeiders- en boerenparadijs. Totdat het begon, was er niet eens een goede weg, je moest door modder lopen, bij voorkeur in rubberen laarzen. Maar toen ging alles ineens heel snel, zegt hij in de NDR-televisiedocumentaire ‘Das DDR-Musterdorf Mestlin’.

Vanaf dat moment was er hier alles wat elders ontbrak. Alleen al in 1960 werden door de consumentencoöperatie bijna 90 televisies, 30 motoren en 20 koelkasten verkocht. Mestlin ontwikkelde zich tot een plaats van verlangen in de DDR. “Eigenlijk was iedereen hier heel tevreden”, herinnert Helga Schulz zich, die ooit de kleuterschool runde en voor maximaal 160 kinderen zorgde, in de documentaire: “Iedereen had een badkamer. En de meesten hadden ook een kinderkamer”. Maar ook daar moest ze aandacht besteden aan een politiek correcte opvoeding. “Dat was soms een beetje overdreven”, zegt ze terugkijkend. “Ik moet zeggen dat de kinderen Moskou al snel beter kenden dan de volgende districtsstad.” Mestlin werd populair en trok mensen uit de omgeving aan vanwege de uitstekende leefomstandigheden voor het vlakke land – het dorp telde al snel 1.700 inwoners.

Met 700 vierkante meter voor de hal en het podium vormde het culturele centrum het weelderige middelpunt van het showcasedorp. De geplande bouwkosten van 1,2 miljoen mark waren echter te laag berekend en stegen tot 3,5 miljoen, waaruit de formule ‘geplande bouwkosten maal twee plus 40 procent’ zou moeten ontstaan ​​voor toekomstige bouwprojecten van de DDR op grotere schaal. Een kenmerkend element van het prachtgebouw: de pilaarportiek. Enerzijds wilde de DDR zich met zijn architectuur onderscheiden van voormalige nazi-gebouwen. Aan de andere kant was het belangrijk om een ​​bepaalde traditie in stand te houden – esthetische innovaties werden categorisch uitgesloten en bijvoorbeeld als een Amerikaanse niet-cultuur bestempeld.

Naast de zaal en het podium huisvestte het cultureel centrum een ​​clubrestaurant, wijnbar, kadaster, vergaderzalen, centrale bibliotheek en een bioscoop. Tot de val van de Berlijnse Muur kwamen jaarlijks meer dan 50.000 mensen uit Mestlin en omgeving naar het Kulturhaus. “Er waren dag en nacht feesten en evenementen – hier was elke week iets nieuws”, zegt Erwin Schulz. De DDR-televisie berichtte regelmatig over glamoureuze uitvoeringen van oosterse sterren. DDR-beroemdheden zoals Bärbel Wachholz, Frank Schöbel en Gerd Michaelis met zijn koor gaven elkaar het handvat, de band Karat prees de blauwe planeet en Silly zong over eerste liefde. Het huis van de cultuur functioneerde als een door de staat georganiseerde politiek-culturele instelling voor gezelligheid, amusement en educatie.

Toen de financiële subsidies na de hereniging uitbleven, betekende dit ook een keerpunt voor het cultureel centrum. Veel mensen verlieten Mestlin – en de gevels van het voormalige modelgebouw in het modeldorp stortten in. Na de val van de Muur kwam Hilmer Schuster, een restauranthouder en investeerder, naar Mestlin en veranderde het culturele centrum in de Disko Palace Jopy. De gemeenschap, die de huurovereenkomst had goedgekeurd, hoopte op veel geld met één mark per verkocht kaartje. Maar onder de hoede van Schuster bleef er niet veel over van de vroegere charme van het culturele centrum: muurschilderingen werden overschilderd, de kroonluchters verdwenen – en de beloofde marken per verkocht kaartje bereikten nooit de gemeenschap.

In plaats daarvan verhuurde Schuster aan drie Brandenburgers die thema-avonden organiseerden met moddervangst en een standdisco – inclusief modder en heel veel zand op de vloer. Opnieuw kwam de gemeenschap met lege handen te staan, totdat de activiteiten in het culturele centrum op bevel van de wijk Ludwigslust-Parchim werden stopgezet. De erfenis na de evacuatie: een afgebroken cultureel centrum, leeggehaald op wat eigenlijk niemand meer kon gebruiken, beschimmelde deuren, ratten en een kapot dak.

Een jaar na het einde van het Diso-tijdperk werd in 1997 een ondersteunende vereniging opgericht, die ook een bedrag van 557.900 DM ontving van de monumentenbescherming van de staat, de wijk en de gemeenschap. Maar de overbelaste club viel in 2004 weer op. Het cultureel centrum lag weer braak – totdat in 2008 een nieuw initiatief werd opgericht met de vereniging Kultur Denkmal Mestlin eV. Peter Enterlein, de tweede voorzitter van de vereniging, omschrijft de eerste ontmoetingen met het huis als een mengeling van spanning en afgrijzen: “Om te zien wat er beschadigd is en wat.” Het huis van de cultuur overleefde de overexploitatie na de val van de Muur alleen vanwege zijn uitstekende structuur.

Voor een symbolisch bedrag sloot de vereniging een huurovereenkomst met de gemeente en ze wilden het huis bij elkaar houden. Een renovatiemarathon van tien jaar begon. “Als je van tevoren wist wat je te wachten staat, denk ik niet dat je het zou doen”, zei Claudia Stauß, de toenmalige voorzitter van de club, tijdens het tienjarig bestaan ​​van de club in 2018 op NDR-televisie.

Maar de vereniging stak al haar energie in het project – met succes: in 2011 werd het gebouw erkend als nationaal monument. In 2017 kon het cultuurcentrum heropenen – met een podium, zaal, wijnbar, gasverwarming, elektriciteit en nieuwe toiletten. Hoewel er geen prominente bezoekers waren, vierde het dorp voor het eerst sinds de val van de Muur het Thanksgiving-festival. Meer dan de helft van de bewoners kwam – een groot compliment voor de vrijwilligers die al jaren voor het huis werkten. En in hetzelfde jaar kregen ze een bijzondere erkenning: de toekenning van de Duitse prijs voor monumentenbescherming. Drie decennia na de val van de DDR is Mestlin, met zijn nu 700 inwoners, weer een volkomen ‘normaal’ dorp, maar wel een die veel geschiedenis ademt.