De Berlijnse Muur viel in Leipzig
De Berlijnse Muur staat symbool voor de Duitse hereniging. Precies 31 jaar geleden, op 9 oktober 1989, vond echter de eerste grote demonstratie tegen het DDR-regime in Leipzig plaats. Zonder deze demonstratie zou de Muur niet zijn gevallen, zo staat te lezen in een artikel in Die Zeit.
Alle belangrijke gebeurtenissen in de wereldgeschiedenis worden twee keer verteld: eerst als heldenepos en vervolgens worden er grappen om gemaakt. Tegenwoordig leven we in een tijd van ironie en scepsis wat helden betreft, want we hebben heldenmoed leren vrezen als bijverschijnsel van oorlog en dictatuur. Tot nu toe werd de zo genoemde ‘Wende’ bij voorkeur gevierd als de val van de Muur, een wonder dat een glas sekt verdiende en dat als een geschenk uit de hemel neerdaalde over het opgedeelde Berlijn. Aan de herdenkingen in de hoofdstad kleefde echter altijd al een vleugje geschiedvervalsing, want het hoogtepunt van het drama speelde zich in Leipzig af in plaats van op het politbureau.
Toen in Leipzig op 9 oktober 1989 zo’n 70.000 mensen door de straten trokken, bleek het regime voor het eerst niet in staat tot handelen. Alleen al deze enorme massa mensen stelde het onderdrukkingsapparaat buiten werking. Dat feit moedigde niet alleen aan tot navolging in het hele land, maar had bovendien een demoraliserend effect op de machthebbers. We kunnen dus stellen dat de Muur eigenlijk in Leipzig viel. Zonder 9 oktober was er ook geen 9 november (dag van de Duitse hereniging) geweest: Nu, na 31 jaar herdenken, merken we dat iedereen dat eindelijk begint te begrijpen.
‘Die Wende’: een vreedzame revolutie
Geleidelijk worden er steeds minder Berlijnse scènes van massale omhelzingen aan de grens vertoond, maar in plaats daarvan de eindeloos lange, spookachtig rustig bewegende stroom mensen in Leipzig. Geleidelijk aan noemen we de ‘Wende’, de vondst van de een na laatste voorzitter van de staatsraad, Egon Krenz, bij zijn juiste naam. En die luidt niet ‘val van de Muur’, maar ‘vreedzame revolutie.’
De lachwekkendste legende over de revolutie mikt dus ook op de zogenaamde moed die de inwoners van de deelstaat Saksen op het juiste moment toonden en de vermeende lafhartigheid waarvoor de overige Oost-Duitsers zich zouden moeten schamen, omdat ze te laat de straat op gingen. Die legende gaat als volgt: als er in september of oktober 1989 een auto met nummerbord uit de noordelijke deelstaten bij een tankstation in Leipzig aankwam, soms ook met een ‘I’ voor Berlijn, (destijds de hoofdstad van de DDR) dan weigerden de Saksische pompbedienden de tank te vullen, met de volgende gevleugelde woorden: “Gaan jullie eerst maar eens demonstreren, dan mogen jullie daarna nog eens terugkomen!” We weten niet of dit ook werkelijk zo is gegaan, maar er wordt al meer dan dertig jaar strijd over de vraag gevoerd: welke stad is de werkelijke heldenstad? Leipzig of Berlijn?
Het is een strijd om erkenning, die voor het laatst escaleerde tijdens het debat om het monument ter nagedachtenis aan de hereniging, waarbij de inwoners van Leipzig zich gepasseerd voelden en met 15 miljoen euro voor de bouw van een eigen monument gesust moesten worden. Toch was daarmee de strijdbijl nog niet begraven. Er liggen immers diep gewortelde vijandelijkheden uit DDR-tijden aan de strijd ten grondslag, toen de woede van inwoners op de staatsmacht leidde tot het verachten van de hoofdstad en de afgunst op de privileges van Oost-Berlijners hoogtij vierde.
