Was de ineenstorting van de Stauseebrücke in Zeulenroda sabotage?
Toen de reservoirbrug in het stadje Zeulenroda in Thüringen instortte, kwamen vier arbeiders om en raakten vijf zwaargewond. Aangezien het ongeval plaatsvond op de 12e verjaardag van de bouw van de Muur, vermoedde de Volkspolitie en de Staatsveiligheid sabotage als oorzaak. Er is echter nooit verder onderzoek naar gedaan.
In 1971 werd op het achtste SED- partijcongres een nieuw vijfjarenplan gepresenteerd, dat ook gevolgen had voor het kleine stadje Zeulenroda. De afdamming van de Weida-rivier was bedoeld om de drinkwatersituatie voor een half miljoen Thüringers te verbeteren. Daarom was het nodig om een ongeveer 400 meter lange brug over het toekomstige reservoir te bouwen om de wegverbinding met Auma te verzekeren. Dat was een prestigeobject van de DDR.
Het project werd ontwikkeld door een ambitieuze, toegewijde architect van een Berlijns ingenieursbureau, die na zijn studie in Dresden al ervaring had opgedaan met andere projecten. Voor het eerst werd deze reservoirbrug gemaakt als een stalen kokerbalk met een vrije loop over 20 tot 30 meter hoge steunpilaren.
Op 13 augustus 1973 vond een ongeval plaats, waarbij vier arbeiders omkwamen en vijf andere arbeiders ernstig gewond raakten. Onder de last van de kraan en het volgende stuk kromp de giek achter de eerste pilaar. De instorting veroorzaakte materiële schade van meer dan 3,5 miljoen mark.
Bovendien gebeurde dit incident precies op de herdenkingsdag van de bouw van de Muur. De staatsveiligheid en de politie vermoedden onmiddellijk dat sabotage de oorzaak van het ongeval was. De architect, die eerder werd beschuldigd van een politiek negatieve basishouding, viel onder het vizier van de Stasi en het parket. Het operationele proces ‘architect’ werd gemaakt en gecontroleerd met vier onofficiële medewerkers (IM).
Op 30 november 1973 werd hij naar Gera gestuurd voor ondervraging. Vervolgens werd hij gearresteerd. De aanklager moest met een schuldige partij komen. De verdachte zat in hechtenis in de geïsoleerde Amthorstraße, contacten met advocaten werden geweigerd. Hij weigerde in ruil daarvoor een IM-verzoek om de Stasi in de gevangenis behulpzaam te zijn. Ondertussen controleerde een deskundige commissie die loyaal was aan de staat de projectdocumenten. Aangezien de architect zich had gehouden aan de geldende voorschriften voor bruggenbouw in de DDR, konden enkel kleine tekortkomingen aan hem worden verweten.
Ondanks intensief onderzoek vond de Staatsveiligheid geen aanwijzingen voor sabotage. Met tegenzin werd de onschuld van de betrokken mensen bewezen. Maar schuldige partijen waren nodig, en dus werden op 21 mei 1974 drie beklaagden berecht in Gera op beschuldiging van ‘schending van de gezondheid en veiligheid op het werk’. 300 ingenieurs uit de DDR waren uitgenodigd, er zou een voorbeeld moeten worden gemaakt. Een deskundige belastte de architect met kleine onnauwkeurigheden in de berekening. Hij maakte echter geen melding van de verouderde technische voorschriften, die volgens internationale ervaring niet waren aangepast.
Als gevolg hiervan werden gevangenisstraffen van maximaal twee en een half jaar opgelegd. Daarop toonden collega’s en vrienden hun solidariteit, schreven petities, stuurden post naar de gedetineerden en ondersteunden nabestaanden financieel. Onder de ontstane druk keurde de rechtbank een nieuw deskundigenadvies goed en werd de procedure voor het Hooggerechtshof van de DDR in september 1974 heropend. Een eerlijkere hoorzitting in hoger beroep met als doel rust te brengen onder het technisch personeel leidde tot de vervroegde vrijlating van de gedetineerden en hun vrijspraak, inclusief schadevergoeding. De Zeulenroda-brug ontwikkelde zich zo tot een symbool van het overwinnen van onrecht door moed en solidariteit.
Feit is dat in 1970 bruggen met dezelfde constructie in Melbourne en Milford (Engeland) ook instortten. In 1971 stortte de Rijnbrug in Koblenz tijdens de montage in. Zelfs bij deze ongevallen zijn er meerdere doden gevallen. Er werd unaniem vastgesteld dat, hoewel aan de technische voorschriften werd voldaan, de daarin gespecificeerde veiligheidsnormen niet langer volstonden.
