DDR-hotemetoten woonden in een speciale wijk
Ten noorden van Berlijn, op ruim twintig kilometer van het stadscentum, ligt de Waldsiedlung Bernau. Tussen 1958 en 1960 wordt in dit bos- en natuurrijke recreatiegebied een luxe woonresort voor de partijtop opgericht, dat tijdens de bouw de naam Sonderbaustab 10 krijgt. Exotisch hout uit Cuba en Afrika, Carrara marmer uit Italië, barok- en renaissancemeubels uit Frankrijk, België en Zwitserland en speciaal glas uit West-Duitsland kunnen op deze manier zonder enige vorm van argwaan jegens de regering ingevoerd worden in de DDR.
Met name optimale mogelijkheden voor bewaking en veiligheid geven de doorslag van Walter Ulbricht en consorten te verhuizen van Pankow naar hier. De Majakowskiring en omliggende straten liggen in een te dichtbevolkt gebied, waardoor de machtshebbers een makkelijke prooi zouden kunnen vormen voor slechtwillenden. Een ommuurde en ondoordringbare vesting in het bos krijgt, ondanks dat het stuk grond bij Bernau hoort, de naam Waldsiedlung Wandlitz, naar de dichtstbij gelegen plaats. Een muur, waarbij argeloze bezoekers het zicht wordt ontnomen is eigenlijk te gek voor woorden. Het zijn dezelfde staats- en partijfunctionarissen die in 1961 de DDR hermetisch afsluiten. Volgens eigen zeggen om de imperialistische vijand buiten de deur te houden, maar in werkelijkheid om eigen volk te beletten het land te verlaten. Deze machtshebbers sluiten zichzelf in achter muren, binnen een land wat door een ondoordringbare Muur al van de wereld is afgesloten.
De Waldsiedlung is van buitenaf niet direct herkenbaar als woonoord voor 23 SED-functionarissen met hun familie. De buitenste ring, de zogheten Vorzone, wordt omsloten door een hek van gaas waarop borden zijn aangebracht met ‘Wildforschungsgebiet – Betreten verboten’. De binnenste ring, Hauptzone genoemd wordt omzoomd door een twee meter hoge, vijf kilometer lange groen geverfde betonmuur.
Walter Schmidt, regeringsarchitect en hoofd van de Aufbauleitung Dynamo, het bouwbedrijf wat direct onder verantwoordelijk van het Ministerium für Staatssicherheit is gesteld, en architect Heinz Gläske tekenen voor het ontwerp en de bouw van de woonhuizen en bijgebouwen. Een ontwerp waarbij de architecten zich hebben laten inspireren door Duitse en Sovjet concentratiekampen ter volledige waarborging van de selectieve groep DDR-kopstukken. De binnenring wordt bewoond door de regeringsleiders, de buitenring door het bewakingspersoneel en diensverlenend personeel. Voor het betreden van het gebied tussen de buiten- en binnenring was destijds een Sonderausweis noodzakelijk. De bewaking van het gehele gebied is in handen van het Ministerium für Staatssicherheit, Abteilung Personenschutz.
Het ontbreekt de inwoners van de Waldsiedlung Wandlitz eigenlijk aan niets. In de binnenste ring vinden we een Kulturhaus met een artsenpraktijk, een zwembad, een sauna, een bioscoop, een bibliotheek, een kapsalon, een schoonheidssalon en een restaurant. Er is een luxe supermarkt naar Amerikaans voorbeeld te vinden dat weliswaar de naam Ladenkombinat draagt, maar waar de meest uiteenlopende en exotische producten kunnen worden gekocht. Hoogwaardige DDR-producten, westerse producten en dagelijkse aanvoer van verse groente en fruit. Een wrang contrast met de winkels voor de eigen bevolking waar lange rijen staan voor de meest eenvoudige producten. Een levensstandaard voor de elite die ver boven de standaard van de burgerbevolking in de DDR ligt.
Een kleine troost misschien, maar in vergelijk met de levensstandaard van de staatslieden in andere landen, is het wonen en leven in de Waldsiedlung Wandlitz eerder bescheiden dan luxe. Het neemt niet weg dat de ideële gedachte dat iedereen gelijk is en de staat aan het volk toebehoort in dit oord ver te zoeken is. Het enige gelijke wat in de Waldsiedlung geconstateerd kan worden is de uiterlijke bouw van de 10 tot 12 kamer villa’s. Een zwak excuus van de architecten, die aangeven dat er gebruik is gemaakt van voorgefabriceerd materiaal, om zo met een rein geweten te kunnen beweren dat het met de luxe en verrijking wel meevalt. Achter de façades is echter de de gelijkheid voorbij en genieten de DDR-bonzen van individueel, relatief rijke inrichtingen.
Tussen de buitenste en binnenste ring is een polikliniek gevestigd en zijn de woningen te vinden voor de 60-koppige staf en al het bewakingspersoneel. De bewoners van de buitenste ring, de Vorzone bewoners, hebben geen toegang tot de luxe faciliteiten die met name de dames Ulbricht en Grotewohl genieten.
In 1989 komt er een einde aan het ongewone leven in de Waldsiedlung. Op 8 november 1989 wordt treedt Hans Modrow toe tot het Politbüro des ZK der SED. Op 13 november 1989, vier dagen na de val van de Muur wordt Modrow, met één tegenstem van Margot Honecker, gekozen tot Voorzitter van de Ministerraad in de DDR. Deze functie zal hij bekleden tot 12 april 1990. Eén van de besluiten die Modrow in zijn functie neemt is de opheffing van Waldsiedlung Wandlitz als woonoord voor de DDR-elite. Binnen een jaar neemt de Brandenburg Klinik Bernau het complex dankbaar in gebruik als eerste grote rehabilitatiecentrum van beide Duitslanden in gebruik. Op 3 oktober 1990, de dag van de Duitse eenwording, start een omvangrijk bouw- en renoveringsprogramma. Hiermee is aan de einde gekomen aan de bijzondere status van de Waldsiedlung. Tegenwoordig treft men hier een modern gezondheidscentrum aan, wat zich inmiddels tot de grootste werkgever in dit gebied ontwikkeld heeft. De voormalige woonhuizen staan er nog wel, maar staan nu ter beschikking aan patiënten en staf van de kliniek. Een bezoek door nieuwsgierigen naar de DDR-geschiedenis wordt gedoogd, mits ze met respect het terrein betreden.
Met dank aan Wilfred Legebeke
