Vakantie-podcast: Berlijn – deel 2
Op 9 november 1989 ging de Berlijnse Muur open. Dertig jaar later lijkt die muur een relict uit het verleden. Maar de gevolgen van dat breukmoment in 1989 zijn nog altijd voelbaar.
Schrijver Piet de Moor en Klara-eindredacteur Karen Billiet gaan op pad in Berlijn en praten met Berlijners over hun leven voor en na 1989. Gedurende de maand juli is op deze site wekelijks een aflevering te horen.
Vandaag deel 2: Vluchtpogingen aan de Berlijnse Muur
Ook na de bouw van de Muur probeerden nog tal van DDR-burgers naar West-Duitsland te vluchten. Ze werden opgevangen in het Notaufnahmelager Marienfelde in West-Berlijn. Sinds de val van de muur is het een museum vol aangrijpende vluchtverhalen. Ook vandaag worden er nog asielzoekers opgevangen.
Reizen werd een stuk ingewikkelder in de gedeelde stad. Het station Friedrichstrasse was de poort tussen West- en Oost-Berlijn en ontwikkelde zich tot een geliefde smokkelroute. Treinen uit West-Berlijn liepen onder Oost-Berlijn door. Verschillende stations in het oosten, zoals Nordbahnhof, werden dichtgemetseld om te vermijden dat DDR-burgers op een trein naar het Westen zouden stappen. Achtentwintig jaar lang waren het ‘Geisterbahnhöfe’ of spookstations.
Willy Brandt, burgemeester van West-Berlijn, deed er alles aan om het leven in de gedeelde stad te normaliseren. In december 1963 maakte hij afspraken met Oost-Berlijn, zodat de West-Berlijners Kerstmis konden doorbrengen met hun familie of vrienden aan de andere kant van de muur. Ook als minister van Buitenlandse Zaken en later als Bondskanselier van West-Duitsland, zocht hij toenadering tot het Oostblok. Die ‘Ostpolitik’ zorgde ervoor dat de muur in de jaren ’70 steeds transparanter werd. In 1971 kreeg Brandt de Nobelprijs voor de Vrede.
De Nederlander John Kunkeler kwam begin jaren ’70 studeren in West-Berlijn. Ondertussen woont hij nog altijd in Berlijn en baat er jazzclub Schlot uit. Kunkeler reisde regelmatig naar Oost-Berlijn. In West-Berlijn maakte hij de opmars van het links-radicale studentenleven mee.
Na de bouw van de muur was er een leegloop uit West-Berlijn. Om de economie in de stad draaiende te houden, nodigde de West-Duitse regering gastarbeiders uit o.a. Turkije en Joegoslavië uit. Tegelijk ontwikkelde de stad zich tot ‘de gesloten afdeling van het gekkenhuis West-Duitsland’. Inwoners van West-Berlijn waren vrijgesteld van dienstplicht. Wie er een alternatieve levensstijl op nahield, trok daarom naar West-Berlijn. Er ontwikkelde zich een harde kraakscène. Al die elementen kwamen samen in de wijk Kreuzberg.
In Oost-Berlijn ging het er ondertussen minder gezellig aan toe. Kristin Müller was 18 toen ze in 1988 uit de DDR vluchtte. Ze heeft mooie herinneringen aan haar kindertijd, ook al ergerde ze zich aan de verplichte activiteiten van de Pioniersorganisatie Ernst Thälmann. Naarmate ze opgroeide stagneerde de economie. Net als vele anderen voelde ze zich steeds meer verstikt in de DDR-samenleving.
Beluister hier de podcast, deel 2:
