‘Eingesperrt’ laat zien dat Oost-Europese reisgeschiedenis ook mooi was
De vakantietijd ligt voor ons. Herinneringen komen tot leven. Hoe was het in de tijd van het IJzeren Gordijn? Waltraud Seidel vertelt over reiservaringen in de DDR-tijd.
“De wereld is een boek. Degenen die nooit reizen, zien er één kant van.” Met deze woorden van Augustinus Aurelius introduceert Waltraud Seidel haar reisverhalen. Deze boekbespreking is niet genoeg voor echte boekenwurmen. En de DDR had veel boekenwurmen die het ‘wereldboek’ wilden verkennen en ook hebben verkend. En als een dergelijke boekenwurm de bovenste plankdelen niet kan bereiken, kiest ze haar leesmateriaal op een toegankelijke hoogte. Maar ze leest, leest en leest.
En dit is precies wat de reisliefhebbers van de DDR deden. Ze reisden naar de delen van de wereld die ze konden bereiken. “Ja, was je niet opgesloten?!” Hoe vaak werd dat gevraagd toen ze sprak over haar vele buitenlandse reizen. Gevangen? Iedereen die absoluut in de Alpen wilde klimmen, die Parijs of zelfs New York wilde zien, voelde zich op zijn gemak. Degenen die in plaats daarvan de bergen van de Hoge Tatra beklommen, konden het ‘Zwanenmeer’ ervaren in het Bolshoi-theater in Moskou. wilden hun strandvakantie doorbrengen aan het Balatonmeer of de Zwarte Zee. Er waren ook prachtige reisbestemmingen en prachtige vakantie-ervaringen voor DDR-burgers. Opgesloten of beperkt? Een kwestie van mening! De lezer mag zelf beslissen.
Wat heeft Walter Janka te verduren gehad, wat Wolfgang Harich, Erich Loest, ook Peter Sodann en zoveel anderen die feitelijk jarenlang in de gevangenis hebben gezeten, meestal in Bautzen, vanwege de zogenaamde ‘staatsvijhandelijke hetze’. Vaak vergeten, was er nog steeds de doodstraf in de DDR. Dergelijke voorbeelden werden geboren in het fundamentele kwaad van het stalinisme. Ze behoren tot de meest verschrikkelijke kanten van het DDR-regime. En de lezer leert dit in het eerste hoofdstuk van het boek. De normale consument in een relatief veilige positie in het leven werd dit door de dagelijkse pers aangeboden als een succesvolle overwinning op gevaarlijke vijanden van de staat. Met succes duidelijk, anders zou het taalbeeld van de ‘DDR-gevangenis’, van ‘opgesloten zitten’ zo gedachteloos roddelend in discussies worden gegooid. Het was in een discussieronde in Wenen toen Waltraud Seidel had gesproken over haar reizen naar het buitenland. Van daaruit de uitnodiging: “Dat moet je opschrijven. Wie is er beter dan een hedendaagse getuige en een bewezen auteur”, zo vertelt Martin Urbanek, medewerker van de Weense Karina uitgeverij.
Nu is het boek beschikbaar, uitgegeven door die Weense uitgeverij. Spannend en onderhoudend, de lezer ervaart een indrukwekkend deel van Oost-Duits , ja Oost-Europese reisgeschiedenis.
De auteur begint haar boek in de zomer van 1960. Op achttienjarige leeftijd ging ze via Praag naar de Internationale studentencollectief via de Hoge Tatra na het behalen van haar A-niveaus. Georganiseerd door een geweldige klasleraar, jong, actief, graag reizen. “Hoe mooi en groot is de wereld toch …”, hoe vaak zongen ze dit lied enthousiast. En het vergezelde hen een leven lang door het Tsjechisch-Poolse Reuzengebergte, door het Bulgaarse Pirin-gebergte, door hun voormalige Silezische thuisland.
Ook via Warschau, Krakau, Torun, via Moskou en Leningrad, via Hongarije, Roemenië naar Bulgarije. Eindelijk, in 1990, kwam haar verlangen uit: ooit Wenen, eenmaal daar keek ze uit over het Weense land. Levendig en onderhoudend, slaagde ze erin om een moeilijk beeld van het leven in de DDR over te brengen. De natuurbeschrijvingen, het uitzicht op bezienswaardige steden, de opmerkelijke architectuur en historisch belangrijke informatie, waaronder de interessante legendes van de bezochte landen, zijn ook informatief en gevarieerd. Ze bestonden zeker. De reistekorten, zoals de laatste woorden van dit interessante boek dat de moeite van het lezen waard is, verwijzen naar een eerder verwaarloosde literaire kant van het leven van de DDR: “Wij hebben ook de wereld rondgereisd!”
Het boek is online verkrijgbaar.
