Hoe de Stasi Udo Lindenberg volgde
Al jaren heeft Udo Lindenberg geprobeerd een concert in de DDR te krijgen, dan is de tijd gekomen: op 25 oktober 1983 kon de zanger optreden tijdens een FDJ-evenement voor wereldvrede in het Palast der Republik in Oost-Berlijn. Voor Udo Lindenberg was zijn 20 minuten durende uitvoering het enige concert in de DDR voor de val van de Berlijnse muur. Het ministerie van staatsveiligheid (Stasi) startte een grootschalige operatie. Honderden werknemers moesten zorgen voor een soepel gebeuren.
Lindenberg kent alle Stasi papers over hem. “Toen ik mijn Stasiakte voor het eerst las, moest ik een shock overwinnen en krachtig ademen, huilen maar later ook lachen, zo grotesk, zo walgelijk maar ook zo grappig op hetzelfde moment.” De Hamburgse rock zanger las de documenten heel aandachtig: “in mijn dossier staat bijvoorbeeld over mijn persoon:” zijn verschijning wordt gekenmerkt door een typische, bijna gestandaardiseerde kleding (vilt hoed, buis broek gemaakt van rubber, half-Boots en T-shirts meestal zwart gekleurd) en door een opzettelijk fluclax en casual gebaar. “Je zien hoe bang de Stasi Controls waren: rubber? -Man, jongens, dat was leer “
Op 25 oktober 1983 komt Udo Lindenberg de DDR binnen via de Invalidenstraße rond 12.00 uur. “Ik was extreem nerveus”, zegt Udo Lindenberg in de NDR-documentaire “die verwarren Lindenberg-Udo und die DDR”. “Ik wist dat de hele natie zou toekijken.” Wat Lindenberg en zijn band niet weten: de Stasi kijkt ook goed naar wat de kunstenaar en zijn muzikanten doen, een “IM” (officieuze medewerker) rapporteert zelfs rechtstreeks vanuit de omgeving van de zanger.
De eerste Stasi opmerking over Lindenberg dateert uit 1976. Hierin staat dat de BRD muzikant een ‘gemene zanger’ is die zich ‘nadrukkelijk anarchistisch’ uitvoert. En: ‘de term paniek werd voortdurend door hem gebruikt.’ De Stasi was opmerkzaam omdat Lindenberg sinds 1974 de “interesse had getoond om in de DDR op te treden. “Ik zou graag met u zingen, mijn vrienden in de DDR, een paniek Tour die het echt zou brengen, ik droom vaak van hoe geweldig dat zou zijn,” zingt Lindenberg in 1976.
Maar de rocker, die veel jonge fans in de DDR had, wachtte al jaren tevergeefs op een uitnodiging. Aan het begin van 1983 maakt Lindenberg het lied “Sonderzug nach Pankow’. Hij begroet de Voorzitter van de Staatsraad en de SED-secretaris Erich Honecker en roept “Honni” op om niet zo’n “hardnekkige kerel” te zijn en hem eindelijk in de arbeiders-en boerenstaat te laten zingen. Het nummer wordt niet goed ontvangen door de DDR-leiding. Op 31 januari 1983 oordeelde de Stasi over het het “schaamlied”: de tekst “vertegenwoordigt een algemene laster van de secretaris-generaal van onze partij en van de sociale omstandigheden en het cultuurbeleid van de DDR”. De verspreiding van de teksten aan het publiek is een strafbaar feit van belediging. Het is dus een doorn in het oog van de geheime dienst dat het lied telkens werd wordt gespeeld in disco’s door het hele land. Na een disco-evenement in de wijk Cottbus worden twee jongeren organisatoren, een 26- en een 27-jarige inwoner van Berlijn, veroordeeld tot vijf maanden gevangenisstraf.
Honecker zelf is waarschijnlijk niet bijzonder gestimuleerd door het lied. Zijn metgezel Egon Krenz vertelt over een gesprek van Honecker over Lindenberg warabij de ‘Sonderzug nach Pankow’ aangehaald wordt: “Ik kon niet zien dat hij door het lied was ingehaald”, aldus Egon Krenz na de Wende.
Lindenberg probeerde een directe verbinding met Honecker tot stand te brengen en schreef hem in augustus 1983 een verzoenende brief: “mijn verlangen in dit lied om in het paleis van de Republiek te verschijnen is ernstig,” schrijft Lindenberg. “In ieder geval, mijnheer de Voorzitter van de Staatsraad, wil ik u helemaal niet in diskrediet brengen met het lied. Integendeel. ” Lindenberg schreef verder dat hij ook afstand zou doen van zijn vergoeding. “En wat ik zou zingen, kan ook worden besproken.” De brief eindigt met: “Proficiat van Udo Lindenberg”.
